កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ខែពិសាខដើរព្រឹក ខែកត្តិកដើរល្ងាច ៖ មធ្យោបាយធ្វើដំណើរចៀសវាងភ្លៀង ។ អត្ថាធិប្បាយ ខែពិសាខដើរព្រឹក ខែកត្តិកដើរល្ងាច កាលសម័យដើម ការធ្វើដំណើរចាស់ទុំសុទ្ធតែមើលមេឃ មើលខ្យល់ជាក់លាក់ណាស់ ។ ព្រោះកាលនោះសម្ភារៈខ្វះខាត គ្មានអាវភ្លៀង គ្មានឡានទេ ។ ម្ល៉ោះហើយ លោកបានកំណត់ចំណាំថា ខែពិសាខឲ្យដើរពេលព្រឹក ព្រោះល្ងាចៗច្រើនមានភ្លៀង ។ លុះដល់ខែកត្តិក លោកឲ្យដើរពេលល្ងាចវិញ ព្រោះព្រឹកៗច្រើនមានភ្លៀង ។ ប៉ុន្តែគោលបំណងរបស់លោកពុំមែនហាមតែខែពិសាខ និងកត្តិកទេ គឺលោកចង់និយាយម្ដុំខែពិសាខ មានខែជេស្ឋ អាសាធ ស្រាពណ៍ ឯម្ដុំខែកត្តិកមានខែភទ្របទ អស្សុជ… កាលជំនាន់ដើម បើគេអនុវត្តតាមពំនោលនេះ គេច្រើនបានសមបំណងមែន តែមិនប្រាកដជាត្រូវទាំងអស់ទេ ។ ព្រោះជួនកាលមានភ្លៀងអាណាធិបតេយ្យមិនគោរពប្រក្រតីទិនដែរ ។ លុះដល់សម័យវិទ្យាសាស្ត្រជឿនលឿន អ្វីៗក៏ត្រូវប្រែប្រួលអស់ហើយ ។ ដូច្នេះ កំណត់ចំណាំខាងលើនេះក្លាយទៅជាតម្រាប្រចាំសម័យកាលអស់ហើយ ដូចយ៉ាង ពាក់កណ្ដាលទសវត្សរ៍៨០ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ខ្លាចាស់ចាំសីល ៖ មធ្យោបាយបោកប្រាស់របស់មនុស្សអស់ឫទ្ធិអំណាច ។ អត្ថាធិប្បាយ ខ្លាចាស់ចាំសីល ទាក់ទងក្នុងន័យខាងលើនេះ បុរាណាចារ្យបានលើករឿងមួយមកនិទានថា មានខ្លាចាស់មួយដែលមានធ្មេញ ចង្កូម និងក្រចករេចរឹល ចាប់សត្វអ្វីស៊ីក៏ពុំបាន ។ ថ្ងៃមួយ ខ្លាចាស់បានជួបនឹងបុរសឆោតល្ងង់ម្នាក់ ក៏និយាយថា ចូរបុរសឯងចុះទៅក្នុងស្រះទឹកនេះ រួចរាវយកកងមាសកងប្រាក់ទៅចុះ ។ ខ្ញុំថែរក្សាទុកជាយូរហើយ ។ ខ្ញុំនិយាយនេះជាពាក្យពិត ព្រោះខ្ញុំជាខ្លាចាស់ចាំសីល មិនចេះភូតភរទេ ។ លុះបុរសនោះចុះទៅក្នុងស្រះទឹកត្រឹមទ្រូងហើយ ខ្លាចាស់នោះក៏លោតទៅសង្គ្រប់ចាប់បុរសនោះខាំស៊ីបាត់ទៅ ។ ខ្លាចាស់នេះ លោកប្រៀបទៅនឹងមន្ត្រីចាស់ ខឹលខូចម្នាក់ចូលនិវត្តន៍ ។ កាលដែលនៅកាន់អំណាច កាចសាហាវដូចខ្លា គ្មានអ្នកណាហ៊ានមើលមុខចំទេ ។ ប៉ុន្តែលុះដល់អស់បុណ្យទៅ ឫទ្ធិអំណាចក៏គ្មាន ឯលាភសក្ការៈទាំងប៉ុន្មានក៏អស់រលីងទៅដែរ ។ គាប់ជួនថ្ងៃមួយ មានបុរសម្នាក់ចូលទៅពឹងបុណ្យ ។ ខ្លាចាស់នោះនិយាយថា សព្វថ្ងៃពិតមែនតែចូលនិវត្តន៍មែន តែខ្ញុំនៅតែមានអ្នកតូច អ្នកធំ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គេមិនហៅ ទៅមិនគួរ គេមិនសួរ ឆ្លើយមិនសម ៖ ត្រូវស្គាល់កាលគួរ និងកាលមិនគួរ ។ អត្ថាធិប្បាយ គេមិនហៅ ទៅមិនគួរ គេមិនសួរ ឆ្លើយមិនសម តាមទម្លាប់នៅក្នុងសហគមន៍ខ្មែរ កាលណាមានប្រារព្ធធ្វើពិធីអ្វីមួយដូចជា ជប់លៀង រាត្រីសមោសរ អាពាហ៍ពិពាហ៍ ឬ បុណ្យទានផ្សេងៗ ។ ម្ចាស់កម្មវិធីតែងអញ្ជើញញាតិមិត្តជិតឆ្ងាយមកចូលរួមជាកិត្តិយស រៀរលែងតែបុណ្យសពមួយចេញ ។ ចំណែកអ្នកដែលគេមិនបានអញ្ជើញ ដោយហេតុគេភ្លេច ឬរកមិនជួប ឬក៏នៅឆ្ងាយ គេមិនគួរទៅទេ ទោះជាបងប្អូនបង្កើតក៏ដោយ ។ នៅក្នុងវង់សន្ទនា តែមានអ្នកតាំងសំណួរ និងតម្រូវឲ្យមានអ្នកឆ្លើយ ។ ក្នុងករណីនេះ អ្នកដែលគេមិនសួរ មិនគួរគប្បីឆ្លើយទេ ។ ព្រោះអ្នកសួរគេចុចចំអ្នកណាឲ្យឆ្លើយ គឺគេចង់បានគំនិតយោបល់ពីអ្នកនោះ ។ ឯអ្នកក្រៅពីនោះ បើខំប្រឹងឆ្លើយគេអាចបដិសេធចម្លើយនោះនាំឲ្យខ្មាសគេ ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ គ្នាច្រើនអន្សមខ្លោច គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គ្នាច្រើនអន្សមខ្លោច គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ ៖ ទង្វើមិនចេះប្រមាណ និងទង្វើប្រចាំគ្នា ។ អត្ថាធិប្បាយ គ្នាច្រើនអន្សមខ្លោច គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ អត្ថានុរូប គ្នាច្រើនក្នុងពេលនេះ លោកសំដៅយកចំនួនប្រមាណ៤‑៥នាក់ប៉ុណ្ណោះ ។ អន្សមមួយឆ្នាំង អ្នកស្ងោរ៤‑៥នាក់ ម្នាក់ដាក់អុសម្ដង ម្នាក់ទៀតថែមអុសម្ដង ដោយឥតចេះប្រមាណគ្នា រួចដុតភ្លើងស្ងោរគ្រប់តែគ្នាទៅ អន្សមក៏ខ្លោចអស់ ទទួលទានមិនកើត ។ ឯគ្នាដូចស្រមោច គឺគ្នាច្រើនពេក ។ កាលណាគ្នាច្រើនយ៉ាងនេះ រមែងតែងប្រចាំគ្នា ម្នាក់ប្រចាំម្នាក់ ម្នាក់ប្រចាំម្នាក់ ភ្លើងក៏រលត់អស់ទៅ ។ អន្សមក៏ឆៅ ទទួលទានមិនកើតដូចគ្នា ។ អត្ថប្បដិរូប នៅក្នុងករណីពិភាក្សាគ្នាពីបញ្ហាអ្វីមួយ បើមានគ្នា៤‑៥នាក់ ពុំងាយមូលមតិគ្នាទេ ។ ម្នាក់យល់ថាយ៉ាងនេះ ម្នាក់ទៀតយល់ថាយ៉ាងនោះ យោបល់ចេះតែខ្វែងគ្នារហូត ។ ម្នាក់ៗចេះតែយល់ថាយោបល់ខ្លួនត្រូវជាង ប្រសើរជាង ល្អជាង ។ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គេខុសកុំអាលអរ គេសាទរកុំអាលអួត ៖ ត្រូវតាំងចិត្តជាឧបេក្ខា មិនញោចអារម្មណ៍ចុះឡើង ។ អត្ថាធិប្បាយ គេខុសកុំអាលអរ គេសាទរកុំអាលអួត ក្នុងន័យនេះ លោកឲ្យមនុស្សប្រកាន់ចិត្តជាឧបេក្ខា គឺស្ថិតនៅជាកណ្ដាល ស្មើៗ អារម្មណ៍នឹងធឹង មិនលោតចុះលោតឡើង ។ ដូចជា ៖ បើឃើញគេដល់នូវក្ដីអន្តរាយដោយប្រការណានីមួយ ឬធ្វើអ្វីដែលជាកំហុស ទោះជាគូសត្រូវក៏ដោយ លោកប្រាប់ថា កុំសាធុ កុំទះដៃ កុំផ្ដន្ទាថែម កុំអាលអរនឹងកំហុសរបស់គេ ។ ព្រោះកំហុសតែងរេចុះរេឡើង គ្មានអ្នកណាជៀសរួចទេ គ្រាន់តែមុន និងក្រោយប៉ុណ្ណោះ ។ បើមានគេសាទរ គឺគេអបអរពោលសរសើរគុណសម្បត្តិឯង លោកប្រាប់ថា កុំឲ្យឡើងជោរ ឡើងអំនួតក្អេងក្អាងថា ឯងគ្រាន់បើឲ្យសោះ ព្រោះពាក្យសរសើរ និងពាក្យនិន្ទានៅជិតគ្នាណាស់ ។ ម្ដងគេថាល្អ ម្ដងគេថាអាក្រក់ ។ ព្រោះលោកធម៌ដែលព្រះបរមគ្រូបានត្រាស់សម្ដែងមកថា វាជាគូៗគ្នា ដូចជា …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គោដំបៅខ្នង ក្អែកហើររំលង រំសាយកន្ទុយ ៖ អ្នកមានចំណុចខ្សោយ តែងរសើបនឹងសម្ដីគេ ។ អត្ថាធិប្បាយ គោដំបៅខ្នង ក្អែកហើររំលង រំសាយកន្ទុយ អត្ថានុរូប គោដែលមានដំបៅលើខ្នង កាលណាឃើញក្អែកហើររំលងពីលើ តែងលើកកន្ទុយគ្រវាសចុះឡើងពីលើខ្នង ដើម្បីការពារខ្លួន ដោយខ្លាចក្អែកចុះចឹកដំបៅ ។ តែតាមពិត ក្អែកឥតដឹងអ្វីពីគោទេ គឺវាហើរតាមធម្មតារបស់វា ។ អត្ថប្បដិរូប មនុស្សមានចំណុចខ្សោយ ដូចជា ធ្លាប់ប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់ មានលួច ប្លន់គេជាដើម ។ កាលណាឮគេនិយាយពីចោរកម្មកើតនៅទីណា មនុស្សនោះតែងតែផ្អើលៗ រសើបគូទនៅពុំសុខទេ ។ ព្រោះអារម្មណ៍គេចេះតែនឹកបារម្ភខ្លាចគេនិយាយដៀមដាមឲ្យខ្លួន ជួនកាលដោយរអៀសខ្លួនខ្លាំងពេក ក៏ក្រោកដើរចេញបាត់ទៅ ។ ជួនគេមិនអាចដើរចេញបាន ក៏ខំនឹករកមធ្យោបាយផ្សេងៗដើម្បីនិយាយការពារខ្លួន ។ តែតាមពិតអ្នកនិយាយគឺនិយាយដោយត្រង់ទេ ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ គោលឿនសឹកក ស្រីល្អសឹកគូទ – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គោលឿនសឹកក ស្រីល្អសឹកគូទ ៖ អ្វីដែលគេត្រូវការញឹកញាប់ តែតែសឹករេចរឹល ។ អត្ថាធិប្បាយ គោលឿនសឹកក ស្រីល្អសឹកគូទ គោលឿនសឹកក កាលណាគេឃើញកគោណាសឹកក្រិន គេដឹងថា គោនោះលឿន ដោយសារគេទឹមវាញឹកញាប់ ទើបកវាឡើងក្រិនអស់ ។ ស្រីល្អសឹកគូទ ការពិតហើយ ស្រីណាដែលមានរូបសម្ផស្សឆោមលោមពណ៌ល្អស្អាត គឺជាប្រាថ្នារបស់ផងទាំងឡាយ ។ ជាពិសេសចំពោះបុរសអភិជន ។ ដោយសាររូបសម្ផស្សស្រស់ស្អាតក៏ជាគ្រោះថ្នាក់មួយដែរ ។ ព្រោះអ្នកដែលមានលទ្ធភាព គេហ៊ានចំណាយធនធានដើម្បីរូបនាង ។ កាលបើចៀសមិនផុត នាងក៏ធ្លាក់ក្នុងអន្ទាក់ប្រាក់ ។ រួចពីអន្ទាក់មួយចូលទៅអន្ទាក់មួយទៀតជាបន្តបន្ទាប់គ្នា ។ អ្វីក៏ដោយ កាលណាគេត្រូវការប្រើប្រាស់ច្រើន រមែងតែងតែសឹករេចរឹល ត្រង់នេះត្រង់នោះជាមិនខាន ។ នេះជាបំណងរបស់ន័យដើមសុភាសិត ។ ឥឡូវនេះ ដើម្បីកុំឲ្យអាក្រក់ស្ដាប់ពេក គេប្រែសេចក្ដីថា «សឹកគូទសំពត់» ទៅវិញ ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ គោមួយក៏យប់ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គោមួយក៏យប់ គោដប់ក៏យប់ ៖ ការរកភាពរីកចម្រើនក្នុងពេលតែមួយ ។ អត្ថាធិប្បាយ គោមួយក៏យប់ គោដប់ក៏យប់ អត្ថានុរូប អ្នកកង្វាលម្នាក់ឃ្វាលគោ១ក្បាលតាំងពីព្រឹកដល់ល្ងាច ។ ប្រសិនបើគេឃ្វាលគោ១០ក្បាល ក៏តាំងពីព្រឹកដល់ល្ងាចដូចគ្នា ។ ដូច្នេះគេគួរតែឃ្វាលគោ១០ក្បាលតែម្ដងទៅវាបានចំណេញច្រើនជាង ព្រោះគោ១ក៏យប់ គោ១០ក៏យប់ដែរ ។ អត្ថប្បដិរូប មុខរបររកស៊ី បើគេលក់របស់១មុខបានក្នុងមួយថ្ងៃ គេគួរតែលក់ឲ្យបាន១០មុខ ព្រោះបានផលចំណេញច្រើនជាងមួយមុខ ដោយប្រើពេលតែមួយថ្ងៃដូចគ្នា ។ ឧទាហរណ៍ ៖ អ្នកលក់ផ្លែឈើម្នាក់ អង្គុយលក់ផ្លែក្រូចមួយកញ្ជើតាំងពីព្រឹកដល់ល្ងាច ។ ដូច្នេះ គេគួរលក់ផ្លែទៀប ល្មុត ល្ហុង ។ល។ ឲ្យបាន១០មុខទៀត ។ អ្នកលក់គ្រឿងទេសម្នាក់ លក់ឥវ៉ាន់ច្រើនមុខ ។ គេចំណេញមួយមុខបន្តិចមែន តែច្រើនមុខទៅគេបានចំណេញច្រើន ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ គ្មានទីណាប្រសើរជាងផ្ទះយើងទេ – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គ្មានទីណាប្រសើរជាងផ្ទះយើងទេ ៖ អ្វីដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់យើងប្រសើរជាងរបស់គេ ។ អត្ថាធិប្បាយ គ្មានទីណាប្រសើរជាងផ្ទះយើងទេ ប្រាសាទ វិមាន ភូមិគ្រឹះ ដ៏ស្កឹមស្កៃ ជាកម្មសិទ្ធរបស់គេក៏នៅតែចាញ់ខ្ទមកំព្រួករបស់យើងដែរ ។ ព្រោះវិមានអស់ទាំងនោះ យើងមិនអាចទៅស្នាក់នៅ ឬទៅជ្រកភ្លៀងម្ដងម្កាលបានទេ ។ ម្យ៉ាងទៀត បើមានបងប្អូនជាគហបតី ហៅយើងឲ្យទៅនៅលេងបួនដប់ថ្ងៃ ។ គេផ្គត់ផ្គង់បាយទឹកគ្មានឲ្យខ្វះអ្វី ។ យើងមិនអាចនៅឲ្យគ្រប់ដប់ថ្ងៃបានដែរ ។ ផ្ទះគេស្អាតឥតខ្ចោះ ប៉ុន្តែបើយើងនៅយូរ យើងរឹតតែធុញថប់ក្នុងអារម្មណ៍ខ្លាំងជានិច្ចដែរ ។ ព្រោះផ្ទះគេមិនមែនជាផ្ទះរបស់យើងទេ ។ ផ្ទះគេស្អាតពេក ឥវ៉ាន់ប្រើប្រាស់ទំនើបទាន់សម័យ តែយើងមិនហ៊ានកាន់ ឬប៉ះពាល់ឲ្យពេញដៃជើងឡើយ ។ ដូច្នេះ ទីកន្លែងណាឲ្យតែរបស់គេ ទោះបីជាល្អប្រណីតយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏នៅតែមិនប្រសើរជាងខ្ទមកំព្រួករបស់យើងដែរ ។ ព្រោះខ្ទមរបស់យើង ទោះយើងចង់ដេក ដើរ ឈរ អង្គុយ គ្រប់ឥរិយាបថ ក៏គ្មានខ្លាចក្រែងចិត្តអ្នកណា …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ គ្រូទាយ ម្តាយថា ៖ ទំនាយគ្រូ និងតំហារបស់អ្នកម្ដាយមានភាពប្រាកដនិយម ។ អត្ថាធិប្បាយ គ្រូទាយ ម្តាយថា គ្រូទាយ គ្រូនៅទីនេះ លោកសំដៅយកគ្រូបង្រៀនអក្សរ លេខ នព្វន្ត ។ មិនមែនគ្រូទស្សន៍ទាយជោគជតារាសីទេ ។ គ្រូបង្រៀនតែងស្គាល់ច្បាស់នូវអត្តចរិតសិស្ស តាមរយៈសកម្មភាពសិក្សារបស់សិស្សគ្រប់ៗគ្នា ។ ព្រោះការបង្រៀនរបស់គ្រូ ប្រកបដោយនិយាមគរុកោសល្យ បូកផ្សំនឹងចិត្តសាស្ត្រផងនោះ ធ្វើឲ្យគ្រូឆាប់ចាប់បាននូវនិស្ស័យរបស់សិស្សដោយច្បាស់ប្រាកដណាស់ ។ អាស្រ័យហេតុនេះ គ្រូអាចមើលឃើញនូវវាសនាកម្ម អនាគតរបស់សិស្សម្នាក់ៗថា ជាយ៉ាងណាបានតាមរយៈអត្តចរិត និងសកម្មភាពសិក្សា ។ ដូចនេះគ្រូអាចទាយថា សិស្សនេះទៅថ្ងៃមុខនឹងក្លាយទៅជាអ្នកប្រាជ្ញ ឬកវី បណ្ឌិត ឬក៏មុជមិនជ្រៅទៅមិនឆ្ងាយ បានយ៉ាងច្បាស់លាស់ល្អណាស់ ។ ដូច្នេះ កូនសិស្សណាដែលគ្រូទាយថា យ៉ាងម៉េចហើយ ពុំសូវឃើញខុសទេ ។ ម្តាយថា ព្រះពុទ្ធដីកាត្រាស់ថា ម្ដាយជាមិត្តជិតស្និទ្ធបំផុតរបស់ខ្លួន និងជាបុព្វាចារ្យគឺគ្រូដើម …
អានបន្ត »
