រក្សាកម្សាន្ត តំបន់ទេសចរណ៍ មុខម្ហូប ចម្រៀង កំណាព្យ ចំណេះដឹងទូទៅ

ក្នុងអតីតកាលកន្លងទៅក្នុងរាជ្យព្រះចន្ទរាជាស្ដេចគង់នៅបន្ទាយលង្វែក (គ.ស. ១៥០២) កាលជាន់នោះ ស្រុក ខ្មែរជាស្រុកចំណុះសៀមនៅឡើយ តែងនាំសួយសារអាករឡើងទៅស្រុកសៀម ព្រះចៅសៀមចាត់ព្រះរាជបុត្រមួយ ព្រះអង្គមាននាមមិនប្រាកដ ឱ្យមកនៅស្រុកខ្មែរ ដើម្បីមើលការខុសត្រូវធ្វើ្វ្វជាអ្នកត្រួតត្រាខាងពន្ឋអាករគ្រប់យ៉ាង ក្រែងស្ដេចស្រុកខ្មែរមានចិត្ដមិនត្រង់ បំបាត់សួយសារអាករ យកទៅមិនអស់ ឬមួយក្រែងស្ដេចខ្មែរមានគំនិតក្បត់ មានចិត្ដមិនត្រង់នឹងរាជការដោយប្រការណាមួយ ទើបប្រើព្រះរាជបុត្រពេញព្រះហឬទ័យ មកនៅដើម្បីជំនួសព្រះ នេត្រព្រះអង្គ ចំណែកព្រះរាជបុត្រមានចិព្ចាឹមសត្វត្មាតមួយ ត្មាតនោះមានមារយាទចេះដឹងប្រហែលមនុស្ស ជា …

នៅភូមិកុមាររាជ ស្រុកបាទី ខេត្ដតាកែវ ក្នុងអតីតកាលយូរអង្វែងហើយនោះ មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ កង ប្រពន្ឋឈ្មោះ ជុំ ។ អ្នកទាំងពីរនេះតាំងពី ភប់ប្រសព្វគ្នារកស៊ីមក ចេះតែក្រទៅៗ លំបាកតោកយ៉ាកវេទនាជាទីបំផុត នឹកអៀនខ្មាសចំពោះអ្នកស្រុកជិតខាង ណាស់ ដោយនឹកថា ម្ដេចក៏គេរកស៊ីចេះតែមានទៅៗ ឯខ្លួនឯងម្ដេចក៏ចេះតែក្រ? ។ គិតដូច្នេះហើយ ក៏បបួល ប្ដីប្រពន្ឋរត់ចេញពីស្រុកទៅព្រៃ …

នៅភូមិសូសែន សង្កាត់សូសែន ស្រុកព្រៃឈរ កំពង់ចាម មានអ្នកតាមួយគេហៅថាអ្នកតា “ពុំ-សែន” មាន រឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងអ្នកតានោះដូចតទៅៈ ប្រមាណជាក្នុង ព .ស ២៣៨៤ មានយាយតា២នាក់ប្ដីប្រពន្ធឈ្មោះ “តាពុំ យាយសែន ” គាត់នៅស្រុកសំរោង ខែត្រជាមួយគា្ន ទាំងពីរនាក់បបួលគា្នទៅរកភូមិថ្មីមួយនៅភូមិគុកគុហា (បើហៅ តាមអ្នកស្រុកថា ភូមិបន្ទាយ) …

អ្នកតាត្រងោល ស្ថិតនៅក្នុងឃុំពន្លៃ ស្រុកព្រៃកប្បាស ខែត្រតាកែវ។ តាំងពីដើមរៀងមក រាល់ឆ្នាំ អ្នកស្រុកតែងធ្វើពិធីឡើងអ្នកតានេះ ដើម្បីសុំទឹកភ្លៀង ។ អ្នកតានេះមានឈ្មោះល្បីទូទៅពេញទាំងស្រុកព្រៃកប្បាសទាំងមូល។ ឯកម្មវិធីឡើងអ្នកតា ព្រមទាំងដើមកំណើតនៃអ្នកតានេះ ខ្ញុំនឹងអធិប្បាយដោយសង្ខេបជូនដូចតទៅ ៖ មានយាយម្នាក់ ឈ្មោះយាយដុល ផ្ទះនៅភូមិក្រវ៉ាលទាក សង្កាត់អង្កាញ់ ស្រុកព្រៃកប្បាស (តាកែវ) គាត់ជារូបអ្នកតាត្រងោល តែគាត់ទទួលអនិច្ចកម្មហើយ។ …

វត្ដសំំពៅប្រាំ ស្ថិតនៅទីខ្ពង់់រាប នៃភ្នំបូកគោ ដែលសព្វថ្ងៃនេះរាជការបានតាំងជាទីក្រុងទេសចរណ៏មួយយ៉ាង សំំខាន់សម្រាប់យកខ្យល់អាកាសស្អាតស្អំនៅមាត់សមុុទ្រ។ ភ្នំនេះឋិតនៅក្នុងពួកភ្នំកំចាយ ពីដើមនៅក្នុងឃុំកោះតូច ស្រុកកំពត ខេត្ដកំពត ប៉ុន្ដែសព្វថ្ងៃគេកាត់ចេញដោយឡែកជាបុរីមួយ ដោយមានការគ្រប់គ្រងពិសេសដាច់ចេញពី ខេត្ដកំពត។ សព្វថ្ងៃទីក្រុងថ្មីនេះ បានរៀបចំជាថ្មីឱ្យទាន់សម័យ ឯផ្ងូវថ្នល់ដែលលូនក្រវេចក្ររៀនតាមចង្កេះភ្នំ កាត់ជា ជ្រោះឡើងទៅខ្ពង់បុព្វតានេះ ក៏បានក្រាលថ្មចាក់ជ័រយ៉ាងស្អ្អាតបាត រថយន្ដតូចគ្រប់ធុនបើកបរគ្មានលំបាកទេ លើក លែងតែរថយន្ដធំវែងៗបើកបរពុំបាន ត្បិតបត់បែនពុំកើត …

ភ្នំស្រីវិបុលកេរ្ដិ៍ជាឈ្មោះភ្នំតូចមួយរាងពងក្រពើ មានកំពស់ប្រមាណជា៣០ប្លាយម៉ែត្រ។ សព្វថ្ងៃភ្នំនេះស្ថិតនៅ ក្នុងឃុំបល្ល័ង្គ ស្រុកសូត្រនិគម ខេត្ដសៀមរាប។ នៅជើងភ្នំមានវត្ដមួយអ្នកស្រុកហៅថា “វត្ដត្រាច” អ្នកខ្លះហៅរួមទាំងភ្នំផងថា “ភ្នំវត្ដត្រាច ឬ ភ្នំត្រាច” ក៏មាន ដោយសន្មត់តាមទីកន្លែងនេះ មានដុះដើមត្រាចច្រើន ។ ដំណើរទៅកាន់ភ្នំនេះ ត្រូវទៅតាមផ្លូវជាតិលេខ៦ ពីភ្នំពេញឆ្ពោះទៅសៀមរាប ហើយបែកចូលត្រង់ភូមិរលួស ដែលមាន ផ្សារមួយបត់ចូលទៅខាងឆ្វេងដៃ …

នៅខេត្ដ្ដកំពត ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានភ្នំមួយឈ្មោះថា ភ្នំសែនហាន ។ តាំងនៅទិសខាងលិចវត្ដអង្គរ ជ័យ ឃុំអង្គរជ័យ ស្រុកអង្គរជ័យ អតីតស្រុកបន្ទាយមាស ខេត្ដកំពតចម្ងាយពីវត្ដនេះប្រមាណ៣គីឡូមែត្រ។ ភ្នំនោះ មានបណេ្ដាយប្រមាណ១០គ.ម ទទឹងប្រហែលជា៥គ.ម កម្ពស់តាមចម្ងាយផ្លូវដើរឡើងពីជើងភ្នំដល់កំពូល ប្រមាណ ២គ.ម ហើយមានដើមរុក្ខជាតិគ្រប់មុខ ដុះលើភ្នំនោះណែនណាន់តាន់តាប់។ នៅក្បែរជើងភ្នំមានជ្រោះមួយ ឈ្មោះ ជ្រោះស្លា …

មុននឹងចូលទៅដល់រឿងព្រេង យើងសូមណែនាំមិត្ដអ្នកអាន ឱ្យស្គាល់ភូមិភាគបរប៉ៃលិនបន្ដិចសិន ព្រោះជា ភូមិភាគនៅឆ្ងាយពីរាជធានី ហើយដែលទំនៀមទំលាប់ប្លែកណាស់ផង។ ដើមឡើយអ្នកស្រុកប៉ៃលិន សុទ្ធសឹងតែជាជនជាតិកុឡាទាំងអស់ មករស់នៅដោយសារការប្រាថ្នាមកជីកត្បូងដែលមានកប់ក្នុងដីត្រង់ជ្រលងនៃភ្នំំភូមិភាគនោះ។ តាមប្រវិត្ដិពង្សាវតារ នៃស្រុកប៉ៃលិនថា ពួកកុឡាទាំងនេះ ចាប់ផ្ដើមមកប្រតិស្ថានកជាភូមិស្រុកនៅតំបន់នេះតាំងពី គ.ស ១៨៧៦មក។ ប៉ុន្ដែដំបូងពួកកុឡាទាំងនេះគ្មានបង់ពន្ធដារចុះចូលក្នុងរាជការទេ ព្រោះពិតមែនតែដីត្រង់នេះ ជាដីខ្មែរដែលកាលនោះនៅក្នុងអំណាចសៀមនៅឡើយ ក៏រាជការសៀមពុំបានចាប់ភ្លឺកនឺងពួកអ្នកស្រុកនេះដែរ។ លុះត្រាតែមកដល់ គ.ស ឬ …

នៅស្រុកជើងព្រៃខេត្ដ្ដកំពង់ចាម ខាងជើងថ្នល់ជាតិលេខ៦ ត្រង់ខាងកើតផ្សារផ្អាវប្រមាណ៣គ.ម ដែល មានផ្លូវលំ១ ចូលទៅខាងជើងប្រមាណ១៥០០ម មានភ្នំពីឃ្លាតប្រហែលជា១០០មពីគ្នា។ មួយនៅខាងកើត ហៅភ្នំស្រី ឬភ្នំធំមួយទៀត ទាបនៅលិចហៅភ្នំប្រុស ឬភ្នំព្រះបាទ ភ្នំទាំងពីនេះគេហៅរួមគ្នាថា “ ភ្នំជើង ព្រៃ” បានជាគេហៅដូច្នេះ ព្រោះមានរឿងព្រេងនិទានថាមនុស្សប្រុសនិងស្រី ភ្នាល់គ្នាលើភ្នំនេះដូច “ភ្នំស្រី ភ្នំប្រុស” នៅជិតកំពង់ចាមដែរ …

នៅក្នុងឃុំត្រញំងឬស្សី ស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្ដកំពង់ធំ មានភូមិមួយឈ្មោះភូមិស្ដីបិតមាស តាំងនៅតាមមាត់ ស្ទឹង។ បានជាមាននាមភូមិស្ដីបិតមាស ដោយមានរឿងព្រេងដំណាលថាៈ កាលកន្លងយូរអង្វែងឆ្នាំមកហើយមានមេ ធ្នោះមួយគ្រួ គឺប្ដីប្រពន្ធ និងកូនក្រមុំមួួយមានរូបស្រស់ឆើតឆាយ សំចតនៅព្រែកធ្វើនេសាទនៅក្បែរខ្ទមអ្នកតាជា ដើមស្ទី។ ការនេសាទរបស់មេធ្នោះនេះ ចេះតែចម្រើនរៀងរាល់ឆ្នាំ រហូតទាល់តែបានក្លាយទៅជាអ្នកមានទ្រព្យសម្បតិ្ដ ស្ដុកស្ដម្ភដោយរបរនេសាទរបស់ខ្លួន។ តំបន់នោះជាតំបន់មានមូសច្រើនអនេក ថ្ងៃមួយនៅពេលទៀបយប់ មេធ្នោះបាន ជួបជុំនិងគ្រួសារខ្លួនផង …

បើគេធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ១ ពីភ្នំពេញទៅស្វាយរៀង ទៅដល់ផ្សារតូចមួយ គេហៅថា ផ្សារល្វា ក្នុងឃុំល្វា ស្រុកកំពង់ត្របែក “ព្រៃវែង” ចុះខាងស្ដាំដៃទៅត្បូង (តាមផ្លូវលំប្រមាណជា៥គ.ម ចុះទៅខាង ស្ដាំដៃទៅលិច) តាមផ្លូវរទេះឬទៅតាមភ្លឺស្រែអ្នកស្រុកប្រមាណជា៣គ.មទៀត នឹងបានឃើញដើមឈើ ខ្ពស់ៗ។ បើយើងសួរអ្នកស្រុកនៅភូមិជិតខាង គេនឹងប្រាប់យើងថា “នោះគឺជាព្រះពាន់” ។ លុះយើងចូលទៅដល់បុរាណដ្ឋាននេះ នឹងបានឃើញអាស្រមមួយ សង់ដោយឈើប្រក់ក្បឿង …

ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំបន្ទាយឆ្មារ ខេត្ដបាត់ដំបង នៅចំងាយផ្លូវប្រមាណ ១២០គម ទិសខាងជើង នៃក្រុងបាត់ដំបង ។ ពីដើមមក តំបន់នេះស្ថិតនៅក្នុងអាថ៌កំបាំងណាស់ ព្រោះផ្លូវទៅមកជាផ្លូវរទេះ រថយន្ដពុំអាច ធ្វើដំណើរបានឡើយ មានតែអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះៗដែលខិតខំតស៊ូ ធ្វើដំណើរឱ្យបានទៅដល់ទីនោះ តែទៅបានដោយ លំបាក គឺត្រូវប្រើរទេះគោ ឬរទេះសេះ ។ នៅគ្រាសព្វថ្ងៃទីតំបន់នេះ ក៏បានពង្រីកមុខមាត់ស្រស់បស់ដែរ …

នៅក្នុងឃុំស្វាយអង្គ ស្រុកស្វាយរៀង ខេត្ដស្វាយរៀង នៅចមាយប្រមាណជា១០គ.ម អំពីថ្នល់ជាតិលេខ១ (គឺថ្នល់ពីភ្នំពេញទៅស្វាយរៀង) មានទួលមួយខ្ពស់មិនដែលលិចទឹកទេ។ អ្នកស្រុកជំនាន់មុនៗមក បានសន្មត់ឈ្មោះ ថា “ទួលស្វាយអង្គ” ទួលនេះហើយ ដែលជាគោលសន្មត់នាមនៃឈ្មោះឃុំនេះ។ នៅលើទួលនេះមានកំពែង និង ប្រាសាទថ្មបុរាណមួយមានសណ្ឋាណជាព្រះវិហារ មានក្បាច់ចម្លាក់របៀបរចនាបុរាណ គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៏ ដែលគេ តាក់តែងឡើងដោយឥដ្ឋខ្លះ ដោយថ្មបាយក្រៀមខ្លះ មានបណេ្ដាយប្រមាណជា៨៣ម …

១. អ្នកតាដែលនៅលើខ្នងភ្នំធំ នៅឃុំត្រញំងរាំង ស្រុកឈូក ខែត្រកំពត ឈ្មោះលោកតា ម៉ឺន គង់ ។ មានរឿងដំណាលថា លោកតា ម៉ឺន-គង់ នេះ មានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លាមានអំណាចអស្ចារ្យជាងគេទាំងអស់ ពលរដ្ឋទាំងប្រុសស្រី ក្នុងស្រុកឈូកទាំងមូល តែងតែគោរពកោតខ្លាចអំណាចលោកតាម៉ឺន-គង់នេះគ្រប់ៗគ្នាៈ អ្នកស្រុកទៅរកស៊ីឯព្រៃភ្នំម្ដងៗ ប្រយ័ត្នជានិច្ច ខ្លាចក្រែងនិយាយគ្នាលេងហួសមាត់ ពុំហ៊ាននិយាយចម្អេះចំអាសសើចលេងទេ ។ …

ឈ្មោះភូមិផ្សេងៗនៅក្នុងក្រុងភ្នំពេញ សុទ្ធសឹងតែមានប្រវត្ដដើមកំណើតច្រើនបែបច្រើនយ៉ាងណាស់ ប៉ុនែ្ដ ដែលសំខាន់ គឺត្រង់រឿងណាទាក់ទងនឹងប្រវតិ្ដសាស្ដ្រផង ជាបែបនិទានពិរោះស្ដាប់ផង។ យើងលើកយកមកចុះផ្សាយ ក្នុងទីនេះ តែរឿងណាដែលមានលំដាប់រឿងវែងឆ្ងាយ ឯរឿងខ្លីៗបន្ដិចបន្ដួច ពុំបានលើកយកមកអធិប្បាយទេ។ រឿងបឹងត្របែកនេះមានប្រាកដក្នុងសៀវភៅព្រះរាជពង្សាវតារ ច្បាប់សសេរដៃ តម្កល់នៅពុទ្ធិសាសនបណ្ឌិតសព្វថ្ងៃ ដែលយកតាមលំនាំរឿងបានដូចតទៅ ៖ តាមសព្វនៃពាក្យខាងលើឹនេះ មិនមែនពិបាកយល់ទេ តែនៅមានបញ្ហខ្លះដែល អ្នកអានគួរជ្រាប គួរចាំជាប្រវត្ដិ។ អាស្រ័យហេតុនេះបានជាយើងស្រាវជ្រាវ …