កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ក្មេងអាងយំ ធំអាងកាប់ ចាស់អាងស្លាប់ ៖ ការអាងតាមវ័យរបស់ខ្លួន ។ អត្ថាធិប្បាយ ក្មេងអាងយំ ធំអាងកាប់ ចាស់អាងស្លាប់ មនុស្សម្នាក់ៗមិនថាក្មេង ឬចាស់ទេ សុទ្ធតែមានការអាងរៀងៗខ្លួន ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ ឬការពារខ្លួន ។ ក្មេងអាងយំ កាលណាក្មេងចង់បានអ្វីតាមបំណង វាបានជ្រើសយកការយំជាអាវុធសំខាន់របស់វា ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគេឃើញក្មេងៗយំច្រើនជាងគេ ទោះនៅទីណាក៏ដោយ ។ ការយំរបស់វាជាអាវុធស័ក្តិសិទ្ធិសំខាន់ណាស់ ព្រោះអាចឲ្យវាបានសម្រេចនូវគោលបំណងបានជាស្ថាបពរ ។ ដូចជា បើចង់ញ៉ាំអ្វី ឬចង់បានល្បែងលេង វាតែងយំលំអុកឲ្យម៉ែឪទិញឲ្យ ។ បើម៉ែឪមិនទិញឲ្យទេ វាប្រើការយំខ្លាំងៗភ្លាម ។ ដូចនេះ ទោះបីម៉ែឪមិនចង់ទិញឲ្យក៏ដោយ ក៏ត្រូវតែទិញឲ្យដែរ ។ ជួនកាល ម៉ែឪមិនជាប់លុយមកក៏ដោយ ក៏សុខចិត្តខ្ចីលុយគេទិញតម្រូវតាមបំណងកូនសិនដែរ ។ ធំអាងកាប់ មនុស្សធំយំលែងសម ហើយក៏គ្មានឥទ្ធិពលទៅលើអ្នកណាដែរ ។ តែគេមានកម្លាំងពេញខ្លួន …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ កូនខូចព្រោះមេបា ៖ កង្វះខាតការអប់រំកូន ។ អត្ថាធិប្បាយ កូនខូចព្រោះមេបា បុរាណាចារ្យតែងបន្ទោសថា កូនខូចព្រោះតែឪពុកម្ដាយខ្វះការអប់រំទូន្មានប្រៀនប្រដៅ ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះពុទ្ធដីការក៏មានចែងថា មាតាបិតាជាបុព្វាចារ្យ គឺជាគ្រូដើម ឬជាគ្រូទី១របស់កូនប្រុស្រី ។ ដូច្នេះ បើគ្រូដើមចេះអប់រំកូនឲ្យដើរត្រូវតាមគន្លងធម៌ កូនៗច្បាស់ជាក្លាយទៅជា «អតិជាតបុត្ត» គឺកូនល្អលើសជាងការអប់រំទៅទៀត ។ ព្រោះកូនៗកាលនៅតូច និស្ស័យវាប្រៀបដូចក្រដាស «ស» មួយសន្លឹក ។ បើគេផាត់ពណ៌អ្វីលើក្រដាសសនេះ វានឹងដិតច្បាស់ល្អជាមិនខាន ។ តាមន័យនេះ បើឪពុកម្ដាយខ្លះ មានការចេះដឹងខ្លួនឯងតិចមែន តែចេះអប់រំកូនឲ្យល្អតាំងពីនៅក្មេង លុះដល់កូនធំឡើង ទោះបីសង្គមដឹកនាំឲ្យខិលខូចខ្លះ ក៏គង់នៅល្អមួយកម្រិតដែរ ។ ជាពិសេស ឪពុកម្ដាយខ្លះស្រលាញ់កូនខ្លាំងពេក ទំយើកូនខ្លាំងពេក បណ្ដែតបណ្ដោយកូនខ្លាំងពេក លុះដល់កូនធំឡើង ច្បាស់ជាប្រាសចាកសីលធម៌ ប្រព្រឹត្តតែអំពើពាលា មានចោរកម្ម ជាដើមមិនខាន ។ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ក្របីបាត់ទើបធ្វើរបង ពេលប្រឡងទើបស្វាធ្យាយ ៖ ដល់ពេលទើបធ្វើ គ្មានប្រយោជន៍អ្វីឡើយ ។ ក្របីបាត់ទើបធ្វើរបង ពេលប្រឡងទើបស្វាធ្យាយ មានដំណើរទើបរៀបសម្ពាយ ទាំងបីរលាយអសារបង់ អត្ថាធិប្បាយ ក្របីបាត់ទើបធ្វើរបង ពេលប្រឡងទើបស្វាធ្យាយ សុភាសិតនេះ លោកពោលប្រាប់ត្រង់ៗតែម្ដង គឺកិច្ចការ កាលណាដល់ពេលត្រូវការ ទើបរៀបចំធ្វើកិច្ចការនោះ រមែងពុំបានសម្រេចផលសមស្របទេ ។ ក្របីបាត់ទើបធ្វើរបង ពេលក្របីនៅមាន មិនគិតធ្វើរបងទេ ដល់ពេលក្របីបាត់អស់ ទើបធ្វើរបងការពារ តើការពារអ្វី តើមានប្រយោជន៍អ្វីទៀត ។ ពេលប្រឡងទើបស្វាធ្យាយ ដល់ពេលប្រលងទៅហើយ ទើបខំរៀន ខំទន្ទេញ ខំសូត្រ ។ បើទុកជាខំយ៉ាងណា ក៏មិនទាន់ពេលវេលាដែរ ។ តើខំមានប្រយោជន៍អ្វី បើរៀបចំខ្លួនចូលប្រលងទៅហើយ ។ មានដំណើរទើបរៀបសម្ពាយ ដល់ពេលចេញដំណើរទៅហើយ ទើបងាយមករៀបចំឥវ៉ាន់វេចជាសម្ពាយ ចាប់យកនេះខ្លះ នោះខ្លះ ។ ដោយប្រញាប់ពេក …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ក្រមុំមិនដែលស្លូត ចង្កូតមិនដែលនឹង ៖ កិច្ចការពារខ្លួន និងការពារលំនឹងខ្លួន ។ អត្ថាធិប្បាយ ក្រមុំមិនដែលស្លូត ចង្កូតមិនដែលនឹង អត្ថានុរូប ធម្មតា ស្រីក្រមុំខ្មែរ ជាស្រីដែលស្ថិតនៅក្នុងឥរិយាបថប្រពៃណីនិយម គឺមិននិយាយលេងឡេះឡោះ មិនលេងសើចខុសបែបបទប្រាសចាកប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតាមក ។ ម្ល៉ោះហើយ បើមានកំលោះណាមកលលេង ញ៉េះញ៉ោះលែបខាយ សើចលេងនាយអាយ នាងតែងតែមានពាក្យពុំពីរោះខ្លះ ដើម្បីការពារកិត្តិយសខ្លួនជាស្រីក្រមុំ ។ ជាការពិតណាស់ហើយ អ្នកដែលត្រូវការពារខ្លួនតែងតែម៉ឺងម៉ាត់ខែងរ៉ែងទើបអាចការពារខ្លួនបាន ។ ត្រង់ហ្នឹងហើយជាហេតុនាំឲ្យគេថា ស្រីក្រមុំខ្មែរបែបរាងកាយៗបន្តិច ។ រីឯចង្កូតយានទាំងអស់ ទោះជើងទឹក ជើងគោក និងជើងអាកាស សុទ្ធតែមិននៅនឹងតែមួយចំណុចទេ ។ ព្រោះចង្កូតនេះសម្រាប់បត់បែនយានឲ្យទៅតាមកំណោងផ្លូវ ឬទៅតាមទិសដៅដែលគេចង់ទៅ ។ ទោះផ្លូវត្រង់ណាក៏ដោយ ក៏គេកាច់ចង្កូតទៅឆ្វេងទៅស្ដាំបន្តិចៗជានិច្ចដើម្បីទប់លំនឹងល្បឿនយាន ។ អត្ថប្បដិរូប ធម្មតាអ្នកដែលមាននាទីជាអ្នកការពារ តែងតែមានអាជ្ញាសិទ្ធអំណាចខ្លះ បើមិនច្រើនក៏តិច ទើបអាចការពារបាន …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ កំណាញ់ក្រៅតម្រា ៖ មនុស្សចិត្តអាក្រក់ទ្រឹស្តស្មូរអន្យតិរ្ថីយ៍ ។ អត្ថាធិប្បាយ កំណាញ់ក្រៅតម្រា មនុស្សកំណាញ់ គឺស្មូរជនដែលពុំសូវមានសទ្ធាជ្រះថ្លា គ្មានចិត្តចង់ធ្វើទាន ឬធ្វើអំណោយបន្តិចបន្តួចសោះទេ ។ គេធ្វើដេរ តែធ្វើទាំងទើសទាំងទាល់ ។ ឯជនកំណាញ់ក្រៅតម្រាវិញ គឺចិត្តអាក្រក់ហួសកម្រិតគិតស្មានមិនដល់ ។ សូម្បីតែរបស់ដែលត្រូវបោះចោលសោះ ក៏មិនដាក់ទានឲ្យអ្នកណាដែរ ។ និយាយដោយហោចទៅ កុំថាឡើយទៅដល់ដាក់ទានដល់ស្មូមយាចក ។ សូម្បីតែមនុស្សក្នុងគ្រួសារខ្លួនឯង ក៏ជននេះពុំសូវចង់ឲ្យដែរ ។ ក្នុងអារម្មណ៍របស់គេ គឺគេគ្មានទុកចិត្តអ្នកណាម្នាក់ឡើយ គេតែងគិតជានិច្ចថា អ្នកនៅជុំវិញខ្លួនសុទ្ធតែចោរទាំងអស់ ។ យូរៗទៅខ្លួនឯងក៏មិនទុកចិត្តខ្លួនឯងដែរ ថែមទាំងចិត្តអាក្រក់ខ្លួនឯងទៀត ។ ដូចជាខ្លួនឯងជាអ្នកមានស្ដុកស្ដម្ភ តែមិនហ៊ានស៊ីឆ្ងាញ់ ឬស្លៀកពាក់ស្អាតដែរ ។ គឺគេស៊ីឲ្យតែតឹងពោះ និងស្លៀកពាក់ឲ្យតែជិតខ្លួនប៉ុណ្ណោះ ។ គេឥតគិតថា អ្វីដែលឆ្ងាញ់ ឬអ្វីដែលស្អាតនោះទេ ។ មនុស្សយ៉ាងនេះហើយ លោកហៅថា …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ក្អេងក្អាងដូចក្អាត់ក្នុងក្អម ៖ មនុស្សអំនួតហួសមាឌ តែធ្វើអ្វីពុំកើត ។ អត្ថាធិប្បាយ ក្អេងក្អាងដូចក្អាត់ក្នុងក្អម អត្ថានុរូប សត្វក្អាត់ដែលគេចាប់ដាក់ក្នុងក្អម ហែលចេញទៅណាពុំរួច ម្ល៉ោះហើយវាគិតតែពីស្រែកយំ ។ សំឡេងវាលាន់ខ្ទ័រខ្លាំង ស្រកៀរត្រចៀកដោយរំពងនឹងក្អម ។ អត្ថប្បដិរូប លោកប្រៀបមនុស្សណាដែលបានតែសម្ដីអួតក្អេងក្អាងទៅនឹងសត្វក្អាត់ដែលនៅក្នុងក្អម ។ មនុស្សបែបហ្នឹងគ្មានធ្វើអ្វីឲ្យចេញជាសាច់ការបានទេ គឺដូចគ្នានឹងសត្វក្អាត់ដែលចេញទៅណាពុំរួចពីក្អមដូច្នោះដែរ ។ គេតែងសម្គាល់ឃើញថា ជាទូទៅមនុស្សដែលមានកាយវិការកំពូលអួតនោះ មិនដែលធ្វើអ្វីបានកើតទេ ។ ដូចជា មនុស្សខ្លះ អួតអាងខាងវាយកាប់ចាក់គ្មានអ្នកណាស្មើ ។ ប៉ុន្តែបើមានអ្នកខ្លាំងមកតតាំងតបវិញ ស្រាប់តែបាក់អំនួតបន្ថយសំឡេង រហូតដល់គេចខ្លួនបាត់ស្រមោលតែម្ដងក៏មាន ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ខែរះឆ្លងផ្លូវ កូនកើតមុនឪ ពតាដើរលេង – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ខែរះឆ្លងផ្លូវ កូនកើតមុនឪ ពតាដើរលេង ៖ ការពោលសរសើរគុណពោធិសម្ភាររបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ អត្ថាធិប្បាយ ខែរះឆ្លងផ្លូវ កូនកើតមុនឪ ពតាដើរលេង ព្រះពុទ្ធអង្គបរមគ្រូ ទ្រង់ប្រកបដោយអតិរេកគុណបារមីមហាប្រសើរយ៉ាងក្រៃលែងលើត្រ័យភពគឺ ភពមនុស្ស ភពទេព្ដា ភពឥន្ទ្រព្រហ្ម ។ ខែរះឆ្លងផ្លូវ បុរាណាចារ្យបានពោលសរសើរនូវគុណថ្ងៃមហានក្ខត្តឫក្សទាំងបីលក្ខណៈគឺ ថ្ងៃពេញបូរមី ១៥កើត ខែពិសាខ ព្រោះ ៖ កាលព្រះអង្គប្រសូតក៏នៅថ្ងៃហ្នឹង កាលទ្រង់ត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្ពោធិញ្ញាណក៏នៅថ្ងៃហ្នឹង កាលទ្រង់រំលត់ខន្ធចូលកាន់ព្រះនិព្វានក៏នៅថ្ងៃហ្នឹង ហេតុនេះហើយបានជាពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរ នាំគ្នាប្រារព្ធធ្វើបុណ្យ «ពិសាខបូជា» នៅថ្ងៃពេញបូរមី ១៥កើត ខែពិសាខ ជារៀងរាល់ឆ្នាំមិនដែលខាន ។ ម្យ៉ាងទៀត ខែរះឆ្លងផ្លូវ លោកបានឲ្យន័យមួយបែបទៀតថា ខែពេញវង់ឆ្លងពីផ្លូវមួយទៅផ្លូវមួយទៀតគ្រប់ផ្លូវទាំងបី ឬថាថ្ងៃ១៥កើត ខែពេញបូរមី ជាថ្ងៃចប់ផ្នែកខាងខ្នើតឆ្លងចូលថ្ងៃ១រោច ខែងងឹតជាថ្ងៃដើមផ្នែកខាងរនោច ។ កូនកើតមុនឪ កាលព្រះអង្គទ្រង់សម្រេចនូវព្រះអរហត្តផល គឺបានសម្រេចមុនព្រះវរបិតា ។ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ខឹងខុស ខឹងខូច ខឹងខាត ៖ ទោសនៃកំហឹងនាំឲ្យវិនាសអន្តរាយ ។ អត្ថាធិប្បាយ ខឹងខុស ខឹងខូច ខឹងខាត ពាក្យថា «ខឹង» គឺជាអារម្មណ៍ស្ទុះឡើង ពុះកព្ជ្រោលឡើងដែលកើតឡើងពីកម្លាំងចិត្តរបស់មនុស្សបុថុជ្ជន ។ តាមព្រះពុទ្ធដីកាទ្រង់ត្រាស់ថា «លោភៈ» គឺសេចក្ដីលោភចង់បានជាឫសគល់នៃទោសៈ (កំហឹងក្រេវក្រោធ) កាលបើទោសៈកើតឡើងហើយ «មោហៈ» ការវង្វេងវង្វាន់ ក៏កើតឡើងតាមលំដាប់គ្នា ។ កាលបើ «មោហៈ» កើតឡើងហើយ អ្វីៗក៏ដល់នូវក្ដីវិនាសអន្តរាយគ្មានសល់ ។ ព្រោះថា «មោហៈ» គឺសេចក្ដីវង្វេងវង្វាន់នេះហើយដែលនាំឲ្យធ្វើអ្វីក៏ខុស ក៏ខូច ក៏ខាត គ្រប់បែបយ៉ាង ។ ខឹងខុស បុថុជ្ជន កាលបើកំពុងខឹងខ្លាំង តែងពោលពាក្យអសុរោះ ប្រាសចាកសីលធម៌ ចាកច្បាប់ទម្លាប់ ចាកផ្លូវល្អ ផ្លូវត្រូវទាំងអស់ ។ ព្រោះអាម្មណ៍គេលែងធម្មតាអស់ហើយ ។ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ខ្លួនទីពឹងខ្លួន ៖ ខ្លួនឯងជាទីពឹងរបស់ខ្លួនឯង ។ អត្ថាធិប្បាយ ខ្លួនទីពឹងខ្លួន ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូជាម្ចាស់ទ្រង់ត្រាស់ថា «អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ» មានតែខ្លួនឯងទេដែលទីពឹងរបស់ខ្លួន ។ ព្រះពុទ្ធភាសិតនេះ បញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា គ្រប់សកម្មភាព ទោះខាងផ្លូវកាយក្ដី ផ្លូវចិត្តក្ដី រមែងមានខ្លួនឯងជាប្រធានទាំងអស់ ។ ចំណែកអ្នកក្រៅពីខ្លួនគ្រាន់តែជាជំនួយរួមផ្សំសម្រាប់ខ្លួនធ្វើជាឧបករណ៍ប៉ុណ្ណោះ ។ ផ្នែកផ្លូវចិត្ត ព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ត្រាស់បញ្ជាក់ថា ការទៅចាប់កំណើតជាថ្មីទៀតក៏អាស្រ័យលើកុសលធម៌ដែលខ្លួនបានសាងនោះឯងជាទីពឹង ។ អ្នកដទៃក្រៅពីខ្លួនពុំអាចជាទីពឹងពំនាក់អាស្រ័យបានទេ ។ សមដូចពុទ្ធភាសិតពោលថា «កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា» ។ ព្រោះថា ចិត្តជាកុសលក្ដី អកុសលក្ដី សម្រេចឡើងកើតឡើងពីខ្លួនឯងទាំងអស់ ។ ផ្នែកផ្លូវកាយ បើខ្លួនពុំមានអត្តភាពជាខ្លួនទេ តើមានអ្វីជាទីពឹងរបស់ខ្លួន ។ ខ្លួនអាស្រ័យបាយខ្លួនឯង ខ្លួនក៏ត្រូវឆ្អែតខ្លួនឯង ដែលនឹងពឹងអ្នកដទៃឲ្យអាស្រ័យបាយជំនួសរួចឲ្យឆ្អែតខ្លួនឯង …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ខឹងខំអត់ ខ្សត់ខំរក ៖ ខន្តីអំណត់ និងការតស៊ូ ។ អត្ថាធិប្បាយ ខឹងខំអត់ ខ្សត់ខំរក ខឹងខំអត់ ធម្មតាមនុស្សបថុជ្ជន កាលបើមានអារម្មណ៍ពីខាងក្រៅមកប៉ះទង្គិចនឹងអារម្មណ៍ខាងក្នុង កំហឹងក៏ស្ទុះពុះកញ្ជ្រោលឡើងភ្លាម ។ កាលបើកំហឹងឆេះឡើងហើយ អ្វីៗក៏ភ្លាត់ចាកប្រក្រតីអស់រលីង គឺភ្លាត់ពីល្អមកអាក្រក់ ពីត្រូវមកខុស ។ ប៉ុន្តែបើមនុស្សចេះយកជ័យជម្នះលើផ្លូវចិត្តបានមិនឲ្យក្រេវក្រោធហើយនោះ អ្វីៗក៏វិលមករកផ្លូវត្រូវ ផ្លូវល្អវិញ ។ ហេតុនេះហើយ បានជាលោកប្រាប់ថា «កុំខឹង បើខឹងត្រូវខំអត់» ។ ខ្សត់ខំរក អ្នកក្រខ្សត់ទ្រព្យ ត្រូវរិះរកមធ្យោបាយគ្រប់បែបយ៉ាង ដើម្បីរកទ្រព្យឲ្យមានឡើង ។ ការប្រឹងប្រែងរកទ្រព្យនេះទៀតសោត ក៏អាស្រ័យលើសេចក្ដីព្យាយាម និងក្ដីអំណត់តស៊ូយ៉ាងស្វិតស្វាញបំផុត ទើបស្វែងរកទ្រព្យបាន ។ ការស្វែងរកទ្រព្យគឺត្រូវសន្សំតាំងពីតូចតាចឡើងទៅ ប្រៀបដូចសត្វកណ្ដៀរធ្វើដំបូកដូច្នោះដែរ ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ខ្លួនតូចកុំតោង ដៃខ្លីកុំឈោងប្រវាឪបភ្នំ – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
