កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ឃើញដំរីជុះ កុំជុះតាមដំរី ៖ ខ្លួនក្រ កុំត្រដរធ្វើត្រាប់តាមអ្នកមាន ។ អត្ថាធិប្បាយ ឃើញដំរីជុះ កុំជុះតាមដំរី អត្ថានុរូប សត្វដំរីមានមាឌធំ ដូចនេះលាមកវាក៏ធំដែរ ។ ឯឆ្កែមានមាឌតូច លាមកក៏តូចតាមមាឌវាដែរ បើចង់ឲ្យលាមកធំដូចដំរីទៅមិនបានទេ ។ អត្ថប្បដិរូប សត្វដំរីនៅពេលនេះ លោកប្រៀបប្រដូចទៅនឹងអ្នកមានធនធានច្រើន មានប្រាក់កាសច្រើន ។ ធម្មតា អ្នកមានប្រាក់ច្រើន ពេលចាយក៏ច្រើនដែរ គឺចាយធំ ។ ព្រោះគេអាងមានលុយច្រើន មិនព្រួយកង្វល់នឹងខ្វះខាត ។ ចំណែកអ្នកដែលខ្វះខាត បានព្រឹកខ្វះល្ងាច បើឃើញអ្នកមានចាយលុយបែបធូរៗ កុំយកតម្រាប់តាមគេ ចាយលុយបែបធូរៗដូចគេ ។ នេះហើយដែលលោកថា ឃើញដំរីជុះ កុំជុះតាមដំរី ។ ម្យ៉ាងទៀត មានកូនខ្លះមានមិត្តភក្តិសុទ្ធតែជាកូនអ្នកមាន ឃើញគេចាយលុយពេញដៃ ក៏មកជំរិតឪពុកម្ដាយយកលុយទៅចាយពេញដៃដូចគេ ។ ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មានដែរ បើគេមិនរត់ចោលសាលាក៏រត់ចោលផ្ទះដែរ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ឃើញថាមិនត្រូវ ៖ ដឹងច្បាស់តែរកភស្តុតាងមិនបាន ។ អត្ថាធិប្បាយ ឃើញថាមិនត្រូវ នៅក្នុងករណីណាមួយដែលគេដឹង គេឮគ្រប់គ្នាហើយ តែរកវត្ថុតាង ឬភស្តុតាងមិនបាន ។ ការដែលចាប់ភស្តុតាងមិនបានយ៉ាងនេះ គេមិនហ៊ាននិយាយ ហ៊ានថាបានទេ ។ ព្រោះការដែលគេហ៊ាននិយាយក្នុងលំហអាកាស គេអាចចាត់ទុកថា ជាបទបរិហាកេរ្តិ៍គេបាន ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ដែលលោកថា ពិតប្រាកដណាស់ ឃើញហើយ តែថាមិនត្រូវ និយាយមិនកើត ។ ក៏ព្រោះតែគេមិនអាចរកអ្វីមកជាសំអាង យកមកបង្ហាញឲ្យឃើញថា នេះគឺជាភស្តុតាងជាក់ស្ដែង ។ ឧទាហរណ៍ ៖ មន្ត្រីពុករលួយម្នាក់ បានកឹបកេងប្រវ័ញ្ចប្រាក់រដ្ឋរាប់លានដែលមហាជនដឹងឮសឹងតែគ្រប់គ្នា ។ ប៉ុន្តែគ្មាននរណាម្នាក់អាចរកឯកសារណាមួយមកបង្ហាញគេបាន ។ ព្រោះជនកំហូចនេះមានបច្ចេកទេស និងមធ្យោបាយកម្រិតខ្ពស់ណាស់ ។ ជួនកាល ជនពុករលួយនេះជាកូនអ្នកធំដែលមានអំណាចខ្លាំង ។ ទោះជាឃើញភស្តុតាងហើយ ក៏មិនហ៊ានថាដែរ ព្រោះបារម្ភខ្លាចសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន ។ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ឃាត់មិនបាន ច្រានមិនទៅ ៖ វ័យ និងជរា មិនទទួលការអង្វរក និងបញ្ជាទេ ។ អត្ថាធិប្បាយ ឃាត់មិនបាន ច្រានមិនទៅ វយៈ ឬ វ័យ = ការអស់ទៅ… ការសូន្យទៅ… ឃាត់មិនបាន មនុស្សប្រុសស្រីគ្រប់ៗគ្នា ចាប់តាំងពីថ្ងៃកើតមក តែងទទួលនូវភាពចាស់បន្តិចម្ដងៗគ្រប់វិនាទីទាំងអស់ ។ ការដែលមនុស្សនិយាយថា ចម្រើនវ័យវឌ្ឍនាការ គឺចម្រើនការចាស់ ឬកាន់តែចាស់ទៅៗ ។ ការចាស់នេះទោះបីបុគ្គលណាដែលមានមហិទ្ធិឫទ្ធសម្បើមក្រៃលែងយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មិនអាចមកឃាត់ឃាំងរារាំងមិនឲ្យចាស់បានទេ ។ វាគឺជាច្បាប់ធម្មជាតិគ្របសង្កត់មកលើសត្វលោក សត្វតិរច្ឆាន រុក្ខជាតិនានា ។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យថា លោកៈ ឬ លោក នេះក៏មានន័យថា កើតឡើងហើយវិនាសទៅវិញដែរ ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា គ្មានអ្នកណាមកឃាត់វ័យ គឺការអស់ទៅ សូន្យទៅនេះបានទេ បើទុកណាជាគេសូកប៉ាន់ជារបស់មានតម្លៃយ៉ាងណា …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ឃើញខ្លាក្រាប កុំថាខ្លាសំពះ ប្រយ័ត្នខ្លាទះរបកស្បែកក្បាល ៖ ត្រូវប្រយ័ត្ននឹងឥរិយាបថរបស់សត្រូវ ។ អត្ថាធិប្បាយ ឃើញខ្លាក្រាប កុំថាខ្លាសំពះ ប្រយ័ត្នខ្លាទះរបកស្បែកក្បាល ខ្លានៅពេលនេះ លោកប្រដូចទៅនឹងសត្រូវ ។ ធម្មតាសត្រូវពុំដែលមានចេតនាល្អចំពោះអ្នកទេ ។ ម្ល៉ោះហើយគេត្រូវមានការប្រុងប្រយ័ត្នជាប្រចាំ ។ ព្រោះជួនកាលវាធ្វើហាក់ដូចជាស្លូតៗយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់ ដែលធ្វើឲ្យគេយល់ច្រឡំខុសបាន ។ ជួនកាលទៀត វាប្រើល្បិចខ្ពស់ពិសេស គឺវាធ្វើជាមកសុំចងស្ពានមេត្រីល្អឡើងវិញក៏មានដែរ ។ ប៉ុន្តែវាបង្កប់នូវល្បិចពឹសពុល ដែលនាំឲ្យគ្រោះថ្នាក់ដោយមិនដឹងខ្លួន ។ ក្នុងន័យខាងលើនេះដដែល មានអ្នកអំនួតខ្លះបានយកពាក្យនេះមកនិយាយឡូឡាក្អេងក្អាងដាក់បច្ចាមិត្តរបស់ខ្លួនដែរ ។ ដូចជាគេនិយាយថា «ម៉េច ! អញនៅស្ងៀមមិនមាត់ មិនក ប៉ុណ្ណឹងហើយ វានៅមិនសប្បាយចិត្តយ៉ាងម៉េចទៀត ។ នែវ៉ើយ ! កុំឃើញខ្លាក្រាប ថាខ្លាថ្វាយបង្គំឲ្យសោះ តិចថាមិនបានប្រាប់…» ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ងើយស្កក ឳនដាក់គ្រាប់ – …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ងើយស្កក ឳនដាក់គ្រាប់ ៖ ក្រអឺតក្រទមបាត់លាភ រាបទាបបានលុយ ។ អត្ថាធិប្បាយ ងើយស្កក ឳនដាក់គ្រាប់ អត្ថានុរូប ងើយស្កក ធម្មតា ស្រូវដែលមានដើមត្រង់ៗឡើងលើចង្អុលមេឃនោះ មកពីដើមវាស្រាល ព្រោះពុំមានគ្រាប់ ។ ស្រូវបែបនេះគេហៅថា ស្រូវស្កកគ្មានផលអ្វីទេ ។ ឳនដាក់គ្រាប់ គេសម្គាល់ឃើញថា ស្រូវណាដែលឱន ឬក្រាបទៅលើដី គឺស្រូវនោះមានគ្រាប់ល្អ ធ្វើឲ្យដើមធ្ងន់ងើបពុំរួច ។ ស្រូវបែបនេះ ហើយដែលលោកថា ឱនដាក់គ្រាប់ គឺស្រូវបានផលល្អ ។ អត្ថប្បដិរូប ពាក្យថា «ងើយស្កក» លោកចង់ប្រៀបប្រដូចទៅនឹងមនុស្សខ្លះដែលក្រអឺតក្រទមអើតស្ងើន គ្មានចេះឱនលំទោនចំណុះអ្នកណា ។ គឺជាមនុស្សអាត្មានិយម គេតែងគិតថា គ្មានអ្នកណាប្រសើរជាងអញ ។ មនុស្សប្រភេទនេះ បើមានការត្រូវពឹងពាក់គេដោយធុរៈអ្វីមួយក៏គ្មានអ្នកណាជួយយកអាសា ជួយឈឺឆ្អាលដែរ ។ កាលណាគេខ្វះញាតិមិត្តនេះហើយ ធ្វើឲ្យគេខ្វះអ្វីៗទាំងអស់ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចង់ចេះឲ្យសម្លាប់អាចារ្យ ចង់បានផ្លែផ្កាឲ្យយកភ្លើងដុតគល់ ៖ វិធីសាស្ត្ររកគុណសម្បត្តិ ។ អត្ថាធិប្បាយ ចង់ចេះឲ្យសម្លាប់អាចារ្យ ចង់បានផ្លែផ្កាឲ្យយកភ្លើងដុតគល់ ចង់ចេះឲ្យសម្លាប់អាចារ្យ ពាក្យ អាចារ្យ មានន័យថា អ្នកដឹកនាំ ឬអ្នកបង្ហាត់បង្រៀន ។ ធម្មតាអ្នកដឹកនាំតែងរមែងមានផ្លូវពីរគឺ ផ្លូវល្អ និងផ្លូវអាក្រក់ ។ អាចារ្យនៅពេលនេះ លោកសំដៅយកអាចារ្យដឹកនាំទៅរកផ្លូវអាក្រក់ ។ ទាក់ទងនឹងពាក្យសុភាសិតខាងលើនេះ លោកបានលើករឿងមួយមកនិទានដូចតទៅ ៖ នៅក្នុងសម័យពុទ្ធកាល មានមាណពម្នាក់បានលាចាកគ្រួសារដើម្បីចេញទៅស្វែងរកវិជ្ជា ក៏បានជួបនឹងថេរៈមួយអង្គ ។ ក្រោយពីបានដឹងនូវគោលបំណងរបស់ចៅមាណពហើយ ព្រះថេរៈក៏សួរថា «មុននឹងចៅមាណពឯងមកស្វែងរករៀនវិជ្ជានេះ តើឯងបានសម្លាប់អាចារ្យរបស់ឯងរួចហើយឬនៅ ?» ។ ទោះបីព្រះថេរៈដណ្ដឹងសួរពីរបីដង ក៏ចៅមាណពនៅតែមិនយល់ពីសំណួរនេះដដែល ទើបព្រះអង្គមានព្រះថេរៈដីកាថា «ម្នាលចៅមាណព អាចារ្យរបស់ឯងគឺអ្នកដឹកនាំដែលមានឈ្មោះថា “កោសជ្ជៈ” គឺសេចក្ដីខ្ជិលច្រអូសដែលតែងតែដឹកនាំអ្នកឯងឲ្យខ្ជិល ស្ពឹកស្រពន់ មិនចង់រៀនសូត្រ» ។ មាណពឆ្លើយថា «នៅទេ» …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចិត្តតិចស៊ីត្រីអាំង ចិត្តខ្លាំងស៊ីអំបិល ៖ អំពើគុណ និងទោសនៃកម្លាំងចិត្ត ។ អត្ថាធិប្បាយ ចិត្តតិចស៊ីត្រីអាំង ចិត្តខ្លាំងស៊ីអំបិល ចិត្តតិចស៊ីត្រីអាំង ចិត្តតិច នៅពេលនេះ លោកសំដៅយកមនុស្សណាដែលមានចិត្តត្រជាក់ ចិត្តស្ងប់ មានខន្តីអំណត់អត់ទ្រាំ មិនក្ដៅក្រហាយ ឆាប់ច្រឡោត តោតតូង ។ មនុស្សនេះ កាលបើធ្វើការងារអ្វីតែងប្រកបដោយចិត្តអំណត់ តស៊ូមោះមុត ព្យាយាមធ្វើការនោះទាល់តែបានសម្រេច ។ ម្យ៉ាងទៀត មនុស្សនេះ បើមានការស្ដីបន្ទោសពីនាយចៅហ្វាយ ឬពីមិត្តភក្តិខ្លះ ក៏ចេះអត់ធ្មត់សង្កត់ចិត្តមិនតបតវិញទេ ។ ដោយសារគេមានចិត្តធ្ងន់ ឬចិត្តតិចនេះហើយ ធ្វើឲ្យគេទទួលបាននូវការស្រលាញ់រាប់អានពីអ្នកផងទាំងពួង ។ ចិត្តខ្លាំងស៊ីអំបិល និស្ស័យមនុស្សចិត្តខ្លាំង ឬចិត្តច្រើន កាលបើមានអ្នកណាធ្វើឲ្យទាស់ចិត្តតែបន្តិច តែងក្ដៅក្រហាយ រម៉ាំងរម៉ោកជានិច្ច ។ បើគេធ្វើការងារអ្វីក៏មិនបានស្អាតល្អដែរ ។ ព្រោះបើទាស់ចិត្តតែបន្តិច គេបោកប្រាស់ខូចខ្ទេចខ្ទីអស់ ។ ម្យ៉ាងទៀត …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចង់ចំណេញ ដាច់ចំណង ៖ មហិច្ឆិតាធ្វើឲ្យបាត់បង់សម្ព័ន្ធភាព ។ អត្ថាធិប្បាយ ចង់ចំណេញ ដាច់ចំណង បុគ្គលដែលគិតតែពីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងលោភលន់ខ្លាំងពេក ធ្វើឲ្យបាត់បង់នូវទំនាក់ទំនងក្នុងសង្គម ព្រោះជននោះមានមហិច្ឆិតាប្រាថ្នាធំហួសប្រមាណ ។ បើគេប្រកបការងារអ្វីជាមួយអ្នកណា គេតែងរំពៃសម្លឹងមើលផលប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនគេរួចជាស្រេច ។ ដូច្នេះ អ្នកដែលវាងវៃមានបញ្ញាដែរ គេបានស្គាល់ និងយល់ដឹងពីបំណងអាក្រក់របស់ជននោះ គេក៏ផ្ដាច់ចំណងមេត្រីភាព ឬដកហ៊ុនឈប់រកស៊ីជាមួយភ្លាម ។ អ្នកណាចង់ចំណេញខ្លាំងពេក តែងដាច់ចំណងយ៉ាងដូច្នេះឯង ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ចង់សម្លាប់ឆ្កែ ចោទថាឆ្កែឆ្កួត – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចង់សម្លាប់ឆ្កែ ចោទថាឆ្កែឆ្កួត ៖ ចិត្តអន្យតិរ្ថិយ៍របស់អ្នកមានអំណាច ។ អត្ថាធិប្បាយ ចង់សម្លាប់ឆ្កែ ចោទថាឆ្កែឆ្កួត អត្ថានុរូប ដោយអាងថាខ្លួនជាមនុស្សមានឋានខ្ពស់ជាងឆ្កែ ម្ល៉ោះហើយចង់សម្លាប់ឆ្កែថ្មើរណាក៏បាន ។ ប៉ុន្តែដើម្បីជៀសវាងពាក្យដំណៀលពីមតិសាធារណៈចោទថាគេជាមនុស្សឃោរឃៅ គ្មានមេត្តាធម៌ គេក៏ស្រែកឡើងថា ជៀសចេញ ប្រយ័ត្នឆ្កែឆ្កួតខាំ រួចក៏សម្លាប់ឆ្កែនោះទៅ ។ អ្នកដែលមិនដឹងរឿងពិត ឃើញដូច្នោះក៏មានចិត្តជួយត្រេកអរ តែតាមពិត វាត្រូវគេសម្លាប់យកទៅស៊ីសោះ ។ អត្ថប្បដិរូប អ្នកចង់សម្លាប់ឆ្កែ លោកប្រៀបទៅនឹងមនុស្សដែលប្រើអំណាចឃោរឃៅទៅលើអ្នកស្លូតត្រង់ ។ ឆ្កែតំណាងឲ្យអ្នកស្លូតត្រង់ ឥតកំហុស ឬអ្នកទន់ខ្សោយ ។ មនុស្សចិត្តយក្សមារអប្រិយនេះ មានល្បិចខ្ពស់ណាស់ ដើម្បីបិទបាំងនូវគំនិតអាក្រក់របស់ខ្លួន តែងតែចោទប្រកាន់អ្នកខ្សោយ អ្នកស្លូតត្រង់ ដែលខ្លួនចង់សម្លាប់ថា ជាចោរ ជាឃាតក ជាខ្មាំង… ការពោលដាក់ទោសលើគេដើម្បីសម្លាប់ គឺធ្វើឲ្យស្របនឹងមតិសាធារណៈ ។ អ្នកដែលមិនដឹងការពិត ប្រឹងជួយអរ ។ ឯអ្នកដែលដឹងហេតុការណ៍ពិតប្រាកដវិញ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចាញ់បានទៅព្រះ ឈ្នះបានទៅមារ ៖ ឥទ្ធិពលខន្តីបារមីនៃព្រះពិជិតមារធ្វើឲ្យអាឡវកយក្សបរាជ័យ ។ អត្ថាធិប្បាយ ចាញ់បានទៅព្រះ ឈ្នះបានទៅមារ នៅសម័យមួយ ព្រះពិជិតមារទ្រង់យាងទៅសម្រួលព្រះឥរិយាបថក្នុងពិមានរបស់អាឡវកយក្ស ជិតក្រុងអាឡវី ។ អាឡវកយក្សបាននាំពួកសេនារេហ៍ពលភ្លូតទឹកភ្លូកដី មកធ្វើចំបាំងជាមួយព្រះអង្គ អស់មួយរាត្រីកាល ។ ប៉ុន្តែក្រុងមារមិនអាចយកជ័យជំនះលើព្រះអង្គបានឡើយ ។ ព្រះអង្គបានយកធម៌ «ខន្តីបារមី» មកទប់ទល់នឹងក្រុងមារ ។ លុះគ្រាបឋមពោធិកាល ក្រុងមារបានចូលទៅជិតព្រះអង្គ រួចស្រែកបង្គាប់ថា «នែ ! សមណៈគោត្ដម ចូរអ្នកជៀសចេញពីទីនេះទៅ» ។ ព្រះអង្គតបថា «ល្អហើយ ! ល្អហើយ !» រួចក៏ស្ដេចយាងចេញទៅ ។ ក្រុងមារបង្គាប់ព្រះអង្គឲ្យចូលមកវិញ ។ ព្រះអង្គក៏យាងចូលមកវិញ ។ ក្រុងមារបង្គាប់បែបនេះ អស់វារៈបីដង ។ ព្រះអង្គធ្វើតាមទាំងអស់ ។ ត្រង់វគ្គនេះហើយដែលលោកច្បិចយកមកធ្វើជាពាក្យទូន្មានថា «ចាញ់បានទៅព្រះ …
អានបន្ត »
