កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ឃើញខ្លាក្រាប កុំថាខ្លាសំពះ ប្រយ័ត្នខ្លាទះរបកស្បែកក្បាល ៖ ត្រូវប្រយ័ត្ននឹងឥរិយាបថរបស់សត្រូវ ។ អត្ថាធិប្បាយ ឃើញខ្លាក្រាប កុំថាខ្លាសំពះ ប្រយ័ត្នខ្លាទះរបកស្បែកក្បាល ខ្លានៅពេលនេះ លោកប្រដូចទៅនឹងសត្រូវ ។ ធម្មតាសត្រូវពុំដែលមានចេតនាល្អចំពោះអ្នកទេ ។ ម្ល៉ោះហើយគេត្រូវមានការប្រុងប្រយ័ត្នជាប្រចាំ ។ ព្រោះជួនកាលវាធ្វើហាក់ដូចជាស្លូតៗយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់ ដែលធ្វើឲ្យគេយល់ច្រឡំខុសបាន ។ ជួនកាលទៀត វាប្រើល្បិចខ្ពស់ពិសេស គឺវាធ្វើជាមកសុំចងស្ពានមេត្រីល្អឡើងវិញក៏មានដែរ ។ ប៉ុន្តែវាបង្កប់នូវល្បិចពឹសពុល ដែលនាំឲ្យគ្រោះថ្នាក់ដោយមិនដឹងខ្លួន ។ ក្នុងន័យខាងលើនេះដដែល មានអ្នកអំនួតខ្លះបានយកពាក្យនេះមកនិយាយឡូឡាក្អេងក្អាងដាក់បច្ចាមិត្តរបស់ខ្លួនដែរ ។ ដូចជាគេនិយាយថា «ម៉េច ! អញនៅស្ងៀមមិនមាត់ មិនក ប៉ុណ្ណឹងហើយ វានៅមិនសប្បាយចិត្តយ៉ាងម៉េចទៀត ។ នែវ៉ើយ ! កុំឃើញខ្លាក្រាប ថាខ្លាថ្វាយបង្គំឲ្យសោះ តិចថាមិនបានប្រាប់…» ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ងើយស្កក ឳនដាក់គ្រាប់ – …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ងើយស្កក ឳនដាក់គ្រាប់ ៖ ក្រអឺតក្រទមបាត់លាភ រាបទាបបានលុយ ។ អត្ថាធិប្បាយ ងើយស្កក ឳនដាក់គ្រាប់ អត្ថានុរូប ងើយស្កក ធម្មតា ស្រូវដែលមានដើមត្រង់ៗឡើងលើចង្អុលមេឃនោះ មកពីដើមវាស្រាល ព្រោះពុំមានគ្រាប់ ។ ស្រូវបែបនេះគេហៅថា ស្រូវស្កកគ្មានផលអ្វីទេ ។ ឳនដាក់គ្រាប់ គេសម្គាល់ឃើញថា ស្រូវណាដែលឱន ឬក្រាបទៅលើដី គឺស្រូវនោះមានគ្រាប់ល្អ ធ្វើឲ្យដើមធ្ងន់ងើបពុំរួច ។ ស្រូវបែបនេះ ហើយដែលលោកថា ឱនដាក់គ្រាប់ គឺស្រូវបានផលល្អ ។ អត្ថប្បដិរូប ពាក្យថា «ងើយស្កក» លោកចង់ប្រៀបប្រដូចទៅនឹងមនុស្សខ្លះដែលក្រអឺតក្រទមអើតស្ងើន គ្មានចេះឱនលំទោនចំណុះអ្នកណា ។ គឺជាមនុស្សអាត្មានិយម គេតែងគិតថា គ្មានអ្នកណាប្រសើរជាងអញ ។ មនុស្សប្រភេទនេះ បើមានការត្រូវពឹងពាក់គេដោយធុរៈអ្វីមួយក៏គ្មានអ្នកណាជួយយកអាសា ជួយឈឺឆ្អាលដែរ ។ កាលណាគេខ្វះញាតិមិត្តនេះហើយ ធ្វើឲ្យគេខ្វះអ្វីៗទាំងអស់ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចង់ចេះឲ្យសម្លាប់អាចារ្យ ចង់បានផ្លែផ្កាឲ្យយកភ្លើងដុតគល់ ៖ វិធីសាស្ត្ររកគុណសម្បត្តិ ។ អត្ថាធិប្បាយ ចង់ចេះឲ្យសម្លាប់អាចារ្យ ចង់បានផ្លែផ្កាឲ្យយកភ្លើងដុតគល់ ចង់ចេះឲ្យសម្លាប់អាចារ្យ ពាក្យ អាចារ្យ មានន័យថា អ្នកដឹកនាំ ឬអ្នកបង្ហាត់បង្រៀន ។ ធម្មតាអ្នកដឹកនាំតែងរមែងមានផ្លូវពីរគឺ ផ្លូវល្អ និងផ្លូវអាក្រក់ ។ អាចារ្យនៅពេលនេះ លោកសំដៅយកអាចារ្យដឹកនាំទៅរកផ្លូវអាក្រក់ ។ ទាក់ទងនឹងពាក្យសុភាសិតខាងលើនេះ លោកបានលើករឿងមួយមកនិទានដូចតទៅ ៖ នៅក្នុងសម័យពុទ្ធកាល មានមាណពម្នាក់បានលាចាកគ្រួសារដើម្បីចេញទៅស្វែងរកវិជ្ជា ក៏បានជួបនឹងថេរៈមួយអង្គ ។ ក្រោយពីបានដឹងនូវគោលបំណងរបស់ចៅមាណពហើយ ព្រះថេរៈក៏សួរថា «មុននឹងចៅមាណពឯងមកស្វែងរករៀនវិជ្ជានេះ តើឯងបានសម្លាប់អាចារ្យរបស់ឯងរួចហើយឬនៅ ?» ។ ទោះបីព្រះថេរៈដណ្ដឹងសួរពីរបីដង ក៏ចៅមាណពនៅតែមិនយល់ពីសំណួរនេះដដែល ទើបព្រះអង្គមានព្រះថេរៈដីកាថា «ម្នាលចៅមាណព អាចារ្យរបស់ឯងគឺអ្នកដឹកនាំដែលមានឈ្មោះថា “កោសជ្ជៈ” គឺសេចក្ដីខ្ជិលច្រអូសដែលតែងតែដឹកនាំអ្នកឯងឲ្យខ្ជិល ស្ពឹកស្រពន់ មិនចង់រៀនសូត្រ» ។ មាណពឆ្លើយថា «នៅទេ» …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចិត្តតិចស៊ីត្រីអាំង ចិត្តខ្លាំងស៊ីអំបិល ៖ អំពើគុណ និងទោសនៃកម្លាំងចិត្ត ។ អត្ថាធិប្បាយ ចិត្តតិចស៊ីត្រីអាំង ចិត្តខ្លាំងស៊ីអំបិល ចិត្តតិចស៊ីត្រីអាំង ចិត្តតិច នៅពេលនេះ លោកសំដៅយកមនុស្សណាដែលមានចិត្តត្រជាក់ ចិត្តស្ងប់ មានខន្តីអំណត់អត់ទ្រាំ មិនក្ដៅក្រហាយ ឆាប់ច្រឡោត តោតតូង ។ មនុស្សនេះ កាលបើធ្វើការងារអ្វីតែងប្រកបដោយចិត្តអំណត់ តស៊ូមោះមុត ព្យាយាមធ្វើការនោះទាល់តែបានសម្រេច ។ ម្យ៉ាងទៀត មនុស្សនេះ បើមានការស្ដីបន្ទោសពីនាយចៅហ្វាយ ឬពីមិត្តភក្តិខ្លះ ក៏ចេះអត់ធ្មត់សង្កត់ចិត្តមិនតបតវិញទេ ។ ដោយសារគេមានចិត្តធ្ងន់ ឬចិត្តតិចនេះហើយ ធ្វើឲ្យគេទទួលបាននូវការស្រលាញ់រាប់អានពីអ្នកផងទាំងពួង ។ ចិត្តខ្លាំងស៊ីអំបិល និស្ស័យមនុស្សចិត្តខ្លាំង ឬចិត្តច្រើន កាលបើមានអ្នកណាធ្វើឲ្យទាស់ចិត្តតែបន្តិច តែងក្ដៅក្រហាយ រម៉ាំងរម៉ោកជានិច្ច ។ បើគេធ្វើការងារអ្វីក៏មិនបានស្អាតល្អដែរ ។ ព្រោះបើទាស់ចិត្តតែបន្តិច គេបោកប្រាស់ខូចខ្ទេចខ្ទីអស់ ។ ម្យ៉ាងទៀត …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចង់ចំណេញ ដាច់ចំណង ៖ មហិច្ឆិតាធ្វើឲ្យបាត់បង់សម្ព័ន្ធភាព ។ អត្ថាធិប្បាយ ចង់ចំណេញ ដាច់ចំណង បុគ្គលដែលគិតតែពីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងលោភលន់ខ្លាំងពេក ធ្វើឲ្យបាត់បង់នូវទំនាក់ទំនងក្នុងសង្គម ព្រោះជននោះមានមហិច្ឆិតាប្រាថ្នាធំហួសប្រមាណ ។ បើគេប្រកបការងារអ្វីជាមួយអ្នកណា គេតែងរំពៃសម្លឹងមើលផលប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនគេរួចជាស្រេច ។ ដូច្នេះ អ្នកដែលវាងវៃមានបញ្ញាដែរ គេបានស្គាល់ និងយល់ដឹងពីបំណងអាក្រក់របស់ជននោះ គេក៏ផ្ដាច់ចំណងមេត្រីភាព ឬដកហ៊ុនឈប់រកស៊ីជាមួយភ្លាម ។ អ្នកណាចង់ចំណេញខ្លាំងពេក តែងដាច់ចំណងយ៉ាងដូច្នេះឯង ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ចង់សម្លាប់ឆ្កែ ចោទថាឆ្កែឆ្កួត – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចង់សម្លាប់ឆ្កែ ចោទថាឆ្កែឆ្កួត ៖ ចិត្តអន្យតិរ្ថិយ៍របស់អ្នកមានអំណាច ។ អត្ថាធិប្បាយ ចង់សម្លាប់ឆ្កែ ចោទថាឆ្កែឆ្កួត អត្ថានុរូប ដោយអាងថាខ្លួនជាមនុស្សមានឋានខ្ពស់ជាងឆ្កែ ម្ល៉ោះហើយចង់សម្លាប់ឆ្កែថ្មើរណាក៏បាន ។ ប៉ុន្តែដើម្បីជៀសវាងពាក្យដំណៀលពីមតិសាធារណៈចោទថាគេជាមនុស្សឃោរឃៅ គ្មានមេត្តាធម៌ គេក៏ស្រែកឡើងថា ជៀសចេញ ប្រយ័ត្នឆ្កែឆ្កួតខាំ រួចក៏សម្លាប់ឆ្កែនោះទៅ ។ អ្នកដែលមិនដឹងរឿងពិត ឃើញដូច្នោះក៏មានចិត្តជួយត្រេកអរ តែតាមពិត វាត្រូវគេសម្លាប់យកទៅស៊ីសោះ ។ អត្ថប្បដិរូប អ្នកចង់សម្លាប់ឆ្កែ លោកប្រៀបទៅនឹងមនុស្សដែលប្រើអំណាចឃោរឃៅទៅលើអ្នកស្លូតត្រង់ ។ ឆ្កែតំណាងឲ្យអ្នកស្លូតត្រង់ ឥតកំហុស ឬអ្នកទន់ខ្សោយ ។ មនុស្សចិត្តយក្សមារអប្រិយនេះ មានល្បិចខ្ពស់ណាស់ ដើម្បីបិទបាំងនូវគំនិតអាក្រក់របស់ខ្លួន តែងតែចោទប្រកាន់អ្នកខ្សោយ អ្នកស្លូតត្រង់ ដែលខ្លួនចង់សម្លាប់ថា ជាចោរ ជាឃាតក ជាខ្មាំង… ការពោលដាក់ទោសលើគេដើម្បីសម្លាប់ គឺធ្វើឲ្យស្របនឹងមតិសាធារណៈ ។ អ្នកដែលមិនដឹងការពិត ប្រឹងជួយអរ ។ ឯអ្នកដែលដឹងហេតុការណ៍ពិតប្រាកដវិញ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចាញ់បានទៅព្រះ ឈ្នះបានទៅមារ ៖ ឥទ្ធិពលខន្តីបារមីនៃព្រះពិជិតមារធ្វើឲ្យអាឡវកយក្សបរាជ័យ ។ អត្ថាធិប្បាយ ចាញ់បានទៅព្រះ ឈ្នះបានទៅមារ នៅសម័យមួយ ព្រះពិជិតមារទ្រង់យាងទៅសម្រួលព្រះឥរិយាបថក្នុងពិមានរបស់អាឡវកយក្ស ជិតក្រុងអាឡវី ។ អាឡវកយក្សបាននាំពួកសេនារេហ៍ពលភ្លូតទឹកភ្លូកដី មកធ្វើចំបាំងជាមួយព្រះអង្គ អស់មួយរាត្រីកាល ។ ប៉ុន្តែក្រុងមារមិនអាចយកជ័យជំនះលើព្រះអង្គបានឡើយ ។ ព្រះអង្គបានយកធម៌ «ខន្តីបារមី» មកទប់ទល់នឹងក្រុងមារ ។ លុះគ្រាបឋមពោធិកាល ក្រុងមារបានចូលទៅជិតព្រះអង្គ រួចស្រែកបង្គាប់ថា «នែ ! សមណៈគោត្ដម ចូរអ្នកជៀសចេញពីទីនេះទៅ» ។ ព្រះអង្គតបថា «ល្អហើយ ! ល្អហើយ !» រួចក៏ស្ដេចយាងចេញទៅ ។ ក្រុងមារបង្គាប់ព្រះអង្គឲ្យចូលមកវិញ ។ ព្រះអង្គក៏យាងចូលមកវិញ ។ ក្រុងមារបង្គាប់បែបនេះ អស់វារៈបីដង ។ ព្រះអង្គធ្វើតាមទាំងអស់ ។ ត្រង់វគ្គនេះហើយដែលលោកច្បិចយកមកធ្វើជាពាក្យទូន្មានថា «ចាញ់បានទៅព្រះ …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់ជាទេវតា ៖ មនោកម្ម និងវចីកម្ម ពុំស្របគ្នា ។ អត្ថាធិប្បាយ ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់ជាទេវតា ចិត្តជាទេវទត្ត ភិក្ខុទេវទត្ត ត្រូវជាព្រះអនុជអយ្សិកា (ប្អូនជីដូនមួយនឹងព្រះសម្ពុទ្ធផ្នែកខាងព្រះវរមាតា) ។ ភិក្ខុទេវទត្តនេះបានសម្រេចឈានលោកិយអាចធ្វើដំណើរតាមអាកាសបាន ។ ប៉ុន្តែដោយទេវទត្តនេះមានមហិច្ឆិតាលោភលន់ហួសប្រមាណ ដោយមានចិត្តចង់តាំងខ្លួនធ្វើជាព្រះពុទ្ធ ក៏ព្យាយាមធ្វើគត់ព្រះពុទ្ធអង្គ ដើម្បីខ្លួនបានឡើងធ្វើជាព្រះពុទ្ធជំនួស ។ ដូច្នេះ ឈានលោកិយរបស់ទេវទត្តក៏អន្ដរធានបាត់អស់ទៅ ។ ដោយមនោកម្ម គឺចិត្តខ្មៅ ចិត្តបាបរបស់ទេវទត្តយ៉ាងនេះហើយ ទើបបុរាណាចារ្យពោលថា ចិត្តអាក្រក់ដូចទេវទត្ត ។ មាត់ជាទេវតា ទេវតា គឺជាបុគ្គលដែលសោយនូវបុញ្ញកម្មរបស់ខ្លួននៅស្ថានទេវលោក ។ នៅក្នុងអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ គេទុកទេវតាជានិមិត្តរូបតំណាងឲ្យភាវៈល្អ ។ ដូច្នេះ លោកប្រៀបប្រដូចទៅនឹងមនុស្សដែលមានវាចាពីរោះ ផ្អែមល្ហែមនោះថា មាត់ជាទេវតា ។ មនុស្សណាមានចិត្តអាក្រក់ តែសម្ដីខាងក្រៅផ្អែមដូចទឹកឃ្មុំ លោកថា ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់ជាទេវតា …
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចង្កឹះមួយបាច់ កាច់មិនបាក់ ៖ សាមគ្គីជាកម្លាំងរឹងមាំ ។ អត្ថាធិប្បាយ ចង្កឹះមួយបាច់ កាច់មិនបាក់ អត្ថានុរូប ចង្កឹះមួយដើម គេអាចកាច់បំបាក់ដោយងាយ ព្រោះភាពរឹងមាំតិចពេក ។ ប៉ុន្តែបើគេរួមផ្គុំចង្កឹះច្រើនទៅជាកម្លាំងក៏ច្រើនដែរ ។ គេមិនអាចកាច់បំបាក់បានឡើយ ។ ដូចគេយកអំបោះជាច្រើនសរសៃមកវិញធ្វើជាខ្សែពួរ រួចយកទៅទាក់ដំរីឲ្យជាប់បានដូច្នោះដែរ ។ អត្ថប្បដិរូប សាមគ្គីគឺការរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយ និងនាំមកនូវកម្លាំងរឹងមាំយ៉ាងខ្លាំង ។ គេអាចយកកម្លាំងនេះទៅវាយបំបែកភ្នំមួយម្ដងបន្តិចៗឲ្យរលីងរលាយបាន ។ ការរួបរួមកម្លាំងតូចៗជាធ្លុងមួយ បង្កើតបានជាកម្លាំងរឹងមាំដែលអាចសម្រេចការងារយ៉ាងធំឲ្យសមតាមបំណងបានជាស្ថាពរ ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
កម្សាន្ត, សុភាសិតអធិប្បាយ
និយមន័យ សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ ៖ ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា ៖ ងាកទៅផ្លូវណាក៏មានបញ្ហាដូចគ្នា ។ អត្ថាធិប្បាយ ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា អត្ថានុរូប ក្នុងដំណើរមួយដែលគេត្រូវទៅដោយចាំបាច់ ប៉ុន្តែបើធ្វើដំណើរតាមផ្លូវទឹក គេនឹងជួបហ្វូងក្រពើជាច្រើន ។ បើគេធ្វើដំណើរតាមផ្លូវគោកវិញ គេក៏ជួបនឹងសត្វខ្លាកំណាចដែរ ។ ដូច្នេះ បើគេងាកទៅតាមផ្លូវណាក៏មានបញ្ហាដែលត្រូវដោះស្រាយដូចគ្នា ។ អត្ថប្បដិរូប ការរស់នៅក្នុងសង្គមមនុស្ស រមែងតែងជួបប្រទះនូវករណីដែលពិបាកដោះស្រាយ ព្រោះងាកទៅខាងណាក៏ជួបនឹងបញ្ហាដូចគ្នា ។ ឧទាហរណ៍ៈ បុរសម្នាក់មានរឿងក្ដីក្ដាំត្រូវឡើងតុលាការ ។ គេគិតពិចារណាថាតើត្រូវទៅតាមផ្លូវណា បើឡើងតុលាការក៏គេត្រូវចាយលុយ បើងាកទៅរកលោកធំជាបង្អែកក៏គេត្រូវអស់លុយដូចគ្នា ។ សុភាសិតអធិប្បាយពេញនិយមបន្ទាប់៖ ចេះឲ្យគេកោត ឆោតឲ្យគេអាណិត – សុភាសិតខ្មែរអធិប្បាយ
អានបន្ត »
