អត្ថបទបន្ថែម
ប្រាសាទបុរាណខ្មែរដែលបាត់បង់ក្រោមរបបខ្មែរក្រហម – ប្រាសាទខ្មែរ ៖ ប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ប្រាសាទបុរាណខ្មែរបានក្លាយជាសម្បត្ដិវប្បធម៌ពុំអាចកាត់ថ្លៃ សម្រាប់មជ្ឈដ្ឋាន អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវវិស័យទេសចរណ៍ ពិសេសបង្ហាញអំពីអត្ដសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ។
ប៉ុន្ដែប្រមាណជា ៣០ ឆ្នាំមុននេះ ប្រទេសកម្ពុជាបានប្រឈមមុខនឹងសង្គ្រាមរវាងជាតិសាសន៍ឯង ដែលមិនគ្រាន់តែ សម្លាប់ជីវិតប្រជាជនខ្មែររាប់លាននាក់ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងគំរាមកំហែងទៅលើសំណង់ប្រវត្ដិសាស្ដ្រនានា ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធ័នៅគ្រប់តំបន់ ក្នុងនោះរួមមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណដែលមានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំទៀត ផង ។
ដោយមិនលើកពីការខូចខាតដោយកត្ដាធម្មជាតិទៅ តាមពេលវេលា សំណង់ប្រាសាទទាំងនោះ បានឆ្លងកាត់គ្រប់ សម័យកាលដែលអាចរក្សាបាននូវក្បូរក្បាច់ដ៏ប្រណីត ព្រមទាំងទម្រង់សិល្បៈរបស់ខ្លួន ប៉ុន្ដែក្រោមការដឹកនាំរបប ខ្មែរក្រហម ប្រាសាទមួយចំនួនត្រូវបានបំផ្លាញទាំងស្រុង ។
មិនខុសគ្នានឹងសម័យបច្ចុប្បន្នទេ បើយើងពិនិត្យមើល សំបកក្រៅនៃទិដ្ឋភាពជុំវិញប្រទេសកម្ពុជាក្រោមឈ្មោះកម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យគឺថា មានហេតុផលពីរដែលបញ្ជាក់ ថា ខ្មែរក្រហមបានយកប្រាសាទបុរាណដើម្បីបង្ហាញពីអត្ដសញ្ញាណរបស់ខ្មែរលើ ឆាកអន្ដរជាតិ ។ ទី១ តាមរយៈ ទង់ជាតិក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរក្រហមបានប្រើប្រាស់ ទង់ជាតិមានច្រើនសណ្ឋានច្រើនរូបភាព មានជា ទង់បដិវត្ដន៍នៅលើគម្របទស្សនាវដ្ដីលេខ៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៨ បច្ចុប្បន្ននៅសារមន្ទីរឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង ទង់ជាតិកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថា រូបភាព និងខ្លឹមសាររបស់ទង់ជាតិដែលបង្ហាញនូវផ្ទៃពណ៌ក្រហមរំលេចដោយរូប ប្រាសាទកំពូលបីពណ៌លឿងនៅចំកណ្ដាលជានិមិត្ដរូបនៃចលនាបដិវត្ដន៍ ការប្រយុទ្ធមោះមុតអង់អាចក្លាហានក្នុងការរំដោះជាតិការពារជាតិ និងកសាងជាតិរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ។
ម្យ៉ាងទៀតបើយោងទៅលើការពិភាក្សារបស់លោក ស៊ីហ្វ្រេដអ៊ឺមាន់ ថាខ្មែរក្រហមបានប្រើតែមប្រៃសណីយ៍ដែលបង្ហាញពីទង់ជាតិមានរូប អង្គរវត្ដកំពូលបី ដែលតាមរយៈអង្គការសហប្រជាជាតិបញ្ជាក់ថា មាន ទង់ជាតិដូចគ្នាធ្លាប់មានវត្ដមាននៅទីក្រុងញូវយ៉កដែរ ។ ទី២ រាល់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ភ្ញៀវបរទេសនៅកម្ពុជា ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម យើងអាចដឹងថាត្រូវធ្វើឡើងទៅតាមតំបន់នានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្ដែចំពោះតំបន់មួយដែលភ្ញៀវមកទស្សនា ពុំដែលរំលងនោះគឺទឹកដីខេត្ដសៀមរាប ដែលជាអតីតរាជធានីខ្មែរបុរាណជាច្រើនតំណមកហើយ ។
តាមបទសម្ភាសន៍ជាមួយលោក ប៊ុត សំអាន ដែលរស់នៅស្រុកត្រាំកក់ ខេត្ដតាកែវ ជាអតីតអ្នកបើកបរនៅក្នុងក្រសួងការបរទេសនៅអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៧-១៩៧៩ បានរៀបរាប់ថា ភាគច្រើនភ្ញៀវតែងតែទៅទស្សនានៅតាមប្រាសាទនានានៅតំបន់អង្គរ មានប្រាសាទអង្គរវត្ដ អង្គរធំ ប្រាសាទបន្ទាយស្រី បារាយណ៍ខាងលិច (បារាយណ៍ទឹកថ្លា) ជាដើម ។ ច្បាស់ជាងនេះទៅទៀត តាមរយៈរូបថតមួយចំនួនបានបង្ហាញយ៉ាងប្រត្យក្សថា មេដឹកនាំក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលយើងអាចស្គាល់មាន អៀង សារី និង ខៀវ សំផន ជាមួយនឹងអ្នកហែហមសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀត បានជូនដំណើរគណៈប្រតិភូទៅទស្សនាប្រាសាទអង្គរវត្ដ ។ មួយវិញទៀត យើងក៏ឃើញ មានក្រុមសិល្បៈខ្មែរក្រហមថតរូបនៅប្រាសាទបន្ទាយស្រី ដើម្បីបង្ហាញអំពីវប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់ខ្លួនប្រកបដោយមោទនភាពចំពោះ ស្នាដៃសាងសង់ ដែលជាស្ថាបត្យកម្មកំពូលរបស់ខ្មែរដែរ ។
ខ្មែរក្រហមបានបង្ហាញវីរភាពរបស់ខ្លួនថា ជាអ្នកមានស្នាដៃប្រៀបដូចជាដូនតាកសាងប្រាសាទអង្គរវត្ដ ប៉ុន្ដែ ខ្មែរក្រហមពុំបានចាត់ទុកប្រាសាទដទៃទៀតមានតម្លៃដូចប្រាសាអង្គរ រវត្ដទេ តួយ៉ាងយើងអាចឃើញថា ថ្នាក់ដឹកនាំនៅក្នុងរបបនេះ បានបើកឱកាសឱ្យអ្នកដែលក្រោមបញ្ជារបស់ខ្លួនកម្មាភិបាលនៅគ្រប់ តំបន់ ធ្វើទង្វើតាមអំពើចិត្ដ ដែលនៅក្នុងនោះ បុរាណស្ថាននៅតាមខេត្ដនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានក្លាយជាកម្មវត្ថុនៃការបំផ្លាញរបស់ខ្មែរក្រហមដោយការយក ទីនោះទៅធ្វើឃ្លាំងផ្ទុកសម្ភារៈ និងធ្វើការរុះរើប្រាសាទទាំងស្រុង ឬក៏ការវាយកម្ទេចចោលតែម្ដង ។
ដោយហេតុថា បារាំងបានដាក់អាណានិគមមកលើកម្ពុជារយៈពេលជិតមួយសតវត្សរ៍ និងធ្វើការស្រាវជ្រាវ អំពីខ្មែរច្រើនជាងជាតិសាសន៍ណាៗទាំងអស់ ដូចនេះការស្រាវជ្រាវអំពីប្រទេសកម្ពុជា ពិសេសការផ្ដោតទៅលើសំណង់ប្រាសាទបុរាណខ្មែរ យើងពុំអាចរំលងអំពីប្រវត្ដិនៃការស្រាវជ្រាវឯកសាររបស់បារាំងបាន ឡើយ។ ការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌរបស់លោក Lunet de Lajonquière អំពី សំណង់ប្រាសាទខ្មែរមួយភាគធំនៅក្នុងប្រទេស ត្រូវធ្វើឡើងនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ដែលកត់ត្រាអំពីទម្រង់សិល្បៈ សម្ភារៈសំណង់ ស្ថាបត្យកម្ម ប្លង់ទីតាំងប្រាសាទយ៉ាងលម្អិត និងចុងក្រោយនាឆ្នាំ២០០៧ ការចុះបញ្ជីប្រាសាទធ្វើឡើងដោយសាលាបារាំងចុងបូព៌ា (EFEO: Ecole Française d’ Extrême Orient) ហេតុនេះ នៅក្នុងអត្ថបទដែលលើកយកមកបង្ហាញ គឺគ្រាន់តែជាព័ត៌មានបន្ថែមនៅក្រោយពេលសង្គ្រាមប៉ុណ្ណោះ បើទោះជាមានការចុះបញ្ជីរួចហើយក៏ដោយ ។
នៅក្នុងអត្ថបទនេះ ចង់បង្ហាញអំពីការបំផ្លាញប្រាសាទ និងបុរាណស្ថានមួយចំនួននៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម តាមរយៈការសម្ភាសប្រជាជនដោយក្រុមការងារក្នុងគម្រោងចូលរួមរបស់ជន រងគ្រោះរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបានជួយប្រជាជន ដែលនៅរស់រានមានជីវិតក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរំលំទៅ បានបំពេញពាក្យបណ្ដឹងទៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការ កម្ពុជា ។ ថ្វីដ្បិតតែប្រាសាទដែលបាត់បង់នោះ មានទម្រង់ស្ថាបត្យកម្មក្នុងទំហំតូច ឬពុំមានផ្ដល់សារសំខាន់ដូចប្រាសាទធំៗដទៃទៀតក៏ដោយក៏ប្រាសាទ ទាំងនោះ បានបង្ហាញនូវការគោរពប្រណិបត័ន៍សាសនា បច្ចេកទេសសំណង់ សង្គម ប្រវត្ដិសាស្ដ្ររបស់តំបន់មួយនាសម័យបុរាណដែរ ។
យ៉ាងហោចណាស់មានប្រាសាទចំនួនពីរត្រូវបាន រុះរើយកទៅបម្រើជាផលប្រយោជន៍ផ្សេងទៀត ដោយស្នាដៃកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមនៅក្នុងខេត្ដកំពង់ធំ។ តាមការរៀបរាប់របស់ អ៊ាន់ ជាប្រជាជនរស់នៅស្រុកស្ទោង អំពីស្ថានភាពប្រាសាទព្រះនាង មុនរបបខ្មែរក្រហមថា ប្រាសាទព្រះនាងមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិ ធ្វើពីថ្មបាយក្រៀមមានទំហំប្រមាណ ២០ ម៉ែត្រ បួនជ្រុង ពុំមានក្បាច់លម្អទេ ប៉ុន្ដែស្ថានភាពប្រាសាទពុំមានការខូតខាតនៅឡើយ ។ អំឡុងឆ្នាំ១៩៧៧-១៩៧៨ អ៊ាន់ នៅធ្វើការនៅការដ្ឋានទំនប់ទឹក ៣០ កញ្ញា បានឃើញប្រធានសំណង់ស្រុក (មិនស្គាល់ឈ្មោះ) បញ្ជាឱ្យប្រជាជនផ្នែកខាងធ្វើសំណង់ទៅរុះរើថ្មរបស់ប្រាសាទ ដើម្បីយកទៅទប់ដីដែលទឹកនៅហូរច្រោះ ហើយថ្មប្រាសាទមួយចំនួនទៀតត្រូវដឹកដាក់រថយន្ដជាច្រើនគ្រឿងទៅ ធ្វើទំនប់ទឹក ៦ មករា និងទំនប់ទឹក ៣០ កញ្ញា ។ ជាមួយគ្នានោះ ព្រះវិហារនៅវត្ដស្ពឺជើង ស្ថិតនៅភូមិម្សាក្រង ឃុំម្សាក្រង ស្រុកស្ទោង និងវត្ដស្វាយរមៀត នៅឃុំកំពង់ចិនត្បូង ព្រះវិហារនៅវត្ដហប់ ក្នុងភូមិទ្រា ឃុំទ្រា ក៏ត្រូវប្រធានសំណង់បញ្ជាឱ្យប្រជាជនវាយកម្ទេច ដើម្បីយកដែកទៅធ្វើសំណង់ ៣០ កញ្ញា ធ្វើជាស្ពានប្រឡាយទឹកទ្វារទឹកដែរ ។
នៅខេត្ដកំពង់ធំដដែល លាត មានប្រសាសន៍ថា ប្រាសាទព្រះធាតុ ស្ថិតនៅភូមិក្បិល ឃុំសានគរ ស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្ដកំពង់ធំ និងមានចម្ងាយប្រមាណ ៤ គីឡូម៉ែត្រ ពីវត្ដព្រះពុទ្ធជិនរាជ នៅជាប់ថ្នល់ជាតិត្រូវបានរុះរើទាំងស្រុងនៅក្នុងរបប ខ្មែរក្រហម ។ ប្រាសាទបែរមុខទៅទិសខាងកើត ធ្វើអំពីថ្មបាយក្រៀម មានទំហំប្រហែល ១០ ម៉ែត្រ បួនជ្រុងទ្រវែងរាងចតុកោណកែង ហើយនៅពីមុខប្រាសាទ មានដីទីទួលលើកខ្ពស់ផុតពីទឹកនៅរដូវវស្សា ដែលមានកម្ពស់ប្រមាណ ៣-៤ ម៉ែត្រ បួនជ្រុង ដោយមានប្រវែងប្រហែលមួយគីឡូម៉ែត្រ ប្រៀបដូចជាកំពែងព័ទ្ធអ្វីមួយ ។ កន្លែងនោះត្រូវបានអ្នកស្រុកហៅថា បន្ទាយចាម ។ គាត់បន្ដថា គាត់ក៏បានចូលរួមរុះរើសំណង់ប្រាសាទព្រះធាតុ ដោយផ្ទាល់។ អំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៧ គាត់ធ្វើការនៅកងចល័តនៅស្រុកកំពង់ស្វាយ ត្រូវប្រធានឃុំឈ្មោះ ចក់ (បច្ចុប្បន្ន ស្លាប់) បញ្ជាឱ្យក្រុមចល័តរបស់គាត់ ដែលមានចំនួនសរុបប្រហែល ១០០ នាក់ ទៅគាស់យកថ្មប្រាសាទធ្វើពីថ្មបាយក្រៀម ។
ក្នុងការរុះរើគាស់យកថ្មប្រាសាទនេះ មានរយៈពេលប្រហែលមួយខែ ដោយដឹកថ្មដាក់រថយន្ដ យកទៅធ្វើសំណង់ទឹក ៣០ កញ្ញា ។ គាត់ពុំដឹងថា តើថ្មប្រាសាទនីមួយៗត្រូវគេវាយកម្ទេចឱ្យម៉ត់ ឬក៏យកទៅធ្វើសំណង់ទាំងមូលទេ ពីព្រោះគាត់នៅធ្វើការតែកន្លែងគាស់យកថ្មប្រាសាទប៉ុណ្ណោះ ។ គាត់នៅចាំបានថា ប្រាសាទព្រះធាតុនៅមានគ្រឿងលម្អស្ថាបត្យកម្មមួយចំនួន ដូចជា ផ្ដែរ ហោជាង សសរពេជ្រ ថ្មអឌ្ឍចន្ទ (កាំជណ្ដើរ) ធ្វើអំពីថ្មភក់ និងនៅខាងលើប្រាសាទមានចម្លាក់នៅល្អៗច្រើន (ចម្លាក់នៅខ្លោងទ្វារ) ប៉ុន្ដែ ចាប់តាំងពីរុះរើគាស់យកថ្ម ប្រាសាទសព្វថ្ងៃនៅសល់តែគ្រឹះក្នុងដីប៉ុណ្ណោះ ។ គាត់បញ្ជាក់ថា គាត់ពុំដឹងថា តើមានថ្នាក់លើបញ្ជាឱ្យតាចក់ រុះរើគាស់យកថ្មប្រាសាទ ឬមួយតាចក់ខ្លួនឯងជាអ្នកទទួលខុសត្រូវឱ្យរុះរើ ឬយ៉ាងណាទេ ។ ទោះជាយ៉ាងណា ចំពោះការរុះរើប្រាសាទទាំងពីរខាងលើលោកពូ អ៊ាន់ និង លាត ពិតជាមានការសោកស្ដាយជាខ្លាំងចំពោះការបាត់បង់សម្បត្ដិវប្បធម៌ ទាំងនេះ ពីព្រោះថ្វីដ្បិតតែបច្ចុប្បន្នប្រជាជនខ្មែរគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាជា ចម្បងក៏ដោយ ប៉ុន្ដែ សំណង់ប្រាសាទសម្រាប់ព្រហ្មញ្ញសាសនាទាំងនោះ នៅតែមានប្រជាជនគោរព និងចាត់ទុកជាសម្បត្ដិវប្បធម៌ជាតិ ដើម្បីទុកសម្រាប់ឱ្យក្មេងជំនាន់ក្រោយបានសិក្សា និងជាប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែរ ។ ក្នុងករណីនេះបញ្ជាក់ថា ការរុះរើសម្បត្ដិវប្បធម៌ ដែលមានសំណង់ប្រាសាទនេះ អាចមានការប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើការប្រឆាំងនឹង ច្បាប់បំផ្លិចបំផ្លាញសម្បត្ដិវប្បធម៌នៅពេលមានសង្គ្រាម ។
នៅខេត្ដព្រៃវែងវិញ បើតាមរយៈលោកពូម្នាក់អាយុ ៤៥ ឆ្នាំ ដែលរស់នៅភូមិដូនដោកបានមានប្រសាសន៍ពីទីទួលមួយ មានដីពូនកម្ពស់ប្រហែល ២ ម៉ែត្រ ស្ថិតនៅភូមិដូនដោក ឃុំជាច ស្រុកកំចាយមារ ខេត្ដព្រៃវែង ថាទីទួលនោះ ត្រូវបានអ្នកស្រុកហៅថា ទួលបឹងកាសែត ហើយនៅទិសខាងជើងចម្ងាយប្រហែល ៦៥០ ម៉ែត្រ មានត្រពាំងធំមួយឈ្មោះត្រពាំងរំសែន ។ ដំបូងពុំមាននរណាដឹងថា នៅទីទួលនេះជាទីទួលបុរាណទេ គ្រាន់តែដឹងថា មានរាងស្រួចដូចជាភ្នំទួលតូច សុទ្ធសឹងតែជាដីនិងខ្សាច់ ហើយដោយពិនិត្យឃើញស្ថានភាពនៅជុំវិញទីទួលមានភូមិសាស្ដ្រល្អនៅ ជុំវិញមានទឹក មានដីស្រែ មានទីធ្លាស្រឡះនៅខាងលិច មានរោងសិប្បកម្ម មានជីកព្រែករោងសង្គមកិច្ច ស្ងោររម្ងាស់ថ្នាំខាងត្បូងភូមិ មានរោងស្ករខាងជើងជាស្រែ ដែលរឹបអូសពីប្រជាជនរាប់រយហិកតាបញ្ចូលជាមួយកសិដ្ឋានទាំងអស់ សោ ភឹម ក៏បានបញ្ជាឱ្យយកគ្រឿងចក្រមកឈូសឆាយទីទួលនោះធ្វើជារោង សិប្បកម្មកន្លែងចិញ្ចឹមមាន់ចិញ្ចឹមទាទៅវិញ។ គាត់បានបញ្ជាក់ថា ជំនាន់តាភឹម គាត់មានឧបករណ៍ទំនើប ដូចជា ត្រាក់ទ័រ គោយន្ដ ម៉ាស៊ីនឈូស ហើយគាត់ឈូសនេះ គឺគ្រាន់តែមានគំនិតពង្រាបដីដើម្បីធ្វើជារោងសប្បិកម្មប៉ុណ្ណោះ ដោយពុំបានគិតថា ប៉ះប្រាសាទទេ ហើយកាលណោះពុំទាន់មានប៉ះប្រាសាទឡើយ ។ ការពង្រាបដីនៅលើទីទួលនេះ ទោះជាពុំមានការខូចខាតទៅដល់ថ្មប្រាសាទប៉ុន្មានក៏ដោយ ក៏អាចប៉ះពាល់ដល់ស្រទាប់ដីវប្បធម៌របស់ប្រាសាទតាមសម័យកាលនីមួយៗ ដែរ ដូច្នេះ ទាមទារឱ្យមានការសិក្សាបែបបុរាណវត្ថុវិទ្យាតាមរយៈការធ្វើកំណាយ បែបវិទ្យាសាស្ដ្រ ដើម្បីស្រាវជ្រាវពីសង្គមបរិយាកាសរចនាសម្ពន្ធ័របស់ប្រាសាទ ។ បើយើងពិនិត្យទៅលើតំបន់របស់ទីទួលប្រាសាទ ដែលមានត្រពាំងដ៏ធំមួយនៅទិសខាងជើង អាចជាតំបន់ទីប្រជុំសំខាន់ក្រៅពីអំណោយផលពីកត្ដាភូមិសាស្ដ្រ ទីកន្លែងនោះ អាចជាកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជាពិធីសាសនាយ៉ាងសំខាន់ ដ្បិតលទ្ធផលនៃការពង្រាបដីរបស់ សោ ភឹម នៅកន្លែងទីទួលប្រាសាទនេះ មានព្រះសង្ឃ និងលោកអាចារ្យ បានគាស់ថ្មប្រាសាទទៅធ្វើជាខឿននៅវត្ដកោះខ្ជាយ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៧-១៩៩៨ ។ បើយោងតាមប្រសាសន៍របស់លោកពូប្រធានភូមិជាច គាត់នៅចាំបានថា ក្នុងជម្រៅប្រមាណ ២ ម៉ែត្រ ជីកលុងទៅក្រោមមានឥដ្ឋ និងថ្មបាយក្រៀម គឺអ្នកភូមិជីកបានវត្ថុសិល្បៈមួយចំនួន ដូចជា មាសស្លឹកស្រូវមានរាងសំប៉ែត និងខ្លះរាងវែងមាសសន្លឹក មានរាងដូចជាសន្លឹកសីមា ជាប្រភេទមាសស្រួយស្លឹកស្រូវរាងតូច និងស្ដើង មានប្រភេទកុលាភាជន៍ជាពួចពណ៌ខៀវដូចចានរលោងមានគម្របនៅ ល្អ ។ ដូចនេះ យើងអាចគិតថា ទីទួលប្រាសាទនោះអាចជាទីកន្លែងសំខាន់នៅក្នុងតំបន់មួយសម្រាប់ វិស័យសាសនា ។
នៅឯខេត្ដពោធិ៍សាត់វិញ សុផារី រស់នៅស្រុកបាកាន ខេត្ដពោធិ៍សាត់ ជាជនរងគ្រោះដែលត្រូវខ្មែរក្រហមព្យាយាមសម្លាប់ទាំងក្រុម គ្រួសារ ដោយសារគ្រួសារគាត់ជាជនជាតិខ្មែរក្រោម មាននិន្នាការជាក្បាលយួនខ្លួនខ្មែរ ។ គាត់បានរៀបរាប់អំពីការបំផ្លាញប្រាសាទដូនអន ដែលធ្វើពីថ្មភក់ទំហំប្រហែល ១២ ម៉ែត្រ បួនជ្រុង មានផ្ដែរ ហោជាង សសរពេជ្រ ស្ថិតនៅភូមិប្រាសាទឃុំរំលេច (បច្ចុប្បន្នស្វាយដូនកែវ) ស្រុកបាកាន ខេត្ដពោធិ៍សាត់ ត្រូវប្រធានកង ប្រធានសហករណ៍ (ពុំស្គាល់ឈ្មោះ) បញ្ជាឱ្យប្រជាជនក្នុងភូមិធ្វើការរុះរើសំណង់ប្រាសាទទាំងអស់យកទៅ ធ្វើទ្វារ ប្រឡាយ ១៧ មេសា ស្ថិតនៅភូមិស្ដុកខ្លា ឃុំរំលេច និងភូមិគោករំល ឃុំតាលោ ស្រុកបាកាន ខេត្ដពោធិ៍សាត់ ។ ក្នុងការរើរុះប្រាសាទគឺប្រធានសហករណ៍តម្រូវឱ្យកាប់គាស់ និងវាយកម្ទេចថ្មជាបំណែកតូចៗបន្ដទៀត ដើម្បីយកទៅចាក់ធ្វើទ្វារទឹក រយៈពេលជាងមួយខែទើបរួចរាល់ ។ គាត់គិតថា នេះគឺជាការកម្ទេចដើម្បីបំបាត់ភ័ស្ដុតាង ហើយក៏ជាការបំផ្លាញវត្ដអារាមដែរព្រោះគាត់ និងប្រជាជនក្នុងភូមិបានឃើញច្បាស់ថា ពួកខ្មែរក្រហម (ពុំស្គាល់ឈ្មោះ) បានយកសាស្ដ្រាស្លឹករឹតទៅដេរធ្វើមួកពាក់ ។
ថ្វីដ្បិតតែព័ត៌មានអំពីការប៉ះពាល់ប្រាសាទបុរាណ ដែលមានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំ មានចំនួនតិចតួចក្ដី ក៏វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សម្បត្ដិវប្បធម៌របស់ជាតិ កម្ពុជាដែរ ព្រោះថា ប្រាសាទទាំងនេះ គឺជាអត្ដសញ្ញាណមួយសម្រាប់បង្ហាញពីអរិយធម៌និងវប្បធម៌របស់ប្រទេស យើង ៕
ដោយ សេង គន្ធី
ទស្សនាវដ្ដីស្វែងរកការពិត លេខ១០៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៨
អត្ថបទពេញនិយម ៖ ប្រាសាទបាលិលេយ្យ – ប្រាសាទខ្មែរ
