អត្ថបទបន្ថែម
ទំនៀមទម្លាប់និងប្រពៃណី កម្ពុជាមានប្រវត្ដិសាស្រ្តដ៏សម្បូរបែបដែលមានតាំងពីរាប់សតវត្សមកហើយ។ តាមរយៈការរួមបញ្ជូលគ្នារវាងព្រះពុទ្ធសាសនា និងសាសនាហិណ្ឌូ។ កម្ពុជាជាប្រជាជាតិមួយដែលអោយតម្លៃខ្ពស់លើសិល្បៈវប្បធម៌ និងទំនៀមទំលាប់របស់ខ្លួន។ ភ្ញៀវទេសចរនឹងបានឃើញអំពីចរិកលក្ខណៈល្អៗ ដែលបង្ហាញពីភាពទន់ភ្លន់ រស់រាយរាក់ទាក់របស់ប្រជាជនកម្ពុជា នៅពេលដែលពួកគេជួបគ្នា។
កិច្ចស្វាគមន៍
ប្រជាជនកម្ពុជា តាមធម្មតាបង្ហាញគារវៈកិច្ចស្វាគមន៍ដោយការសំពះ ដែលដំបូងលើកម្រាមដៃទាំងពីរផ្គុំគ្នា នៅមុខទ្រូង ជាមួយនឹងការអោនលំទោន និងស្វាគមន៍យ៉ាងទន់ភ្លន់ដោយនិយាយ “ជម្រាបសួរ”។ ហើយការសំពះខ្មែរមាន ៥បែបគឺ
- ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមទ្រូង៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាឈូកក្រពុំ ដាក់ចុងម្រាមកណ្ដាលជាត្រឹមដើមទ្រូង ជាការសំពះដែលមានឋានៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ឬមិត្តភក្ដីជាដើម និងសម្រាប់អ្នក ដែលមានវ័យចាស់ជាង ដែលត្រូវសំពះតបវិញចំពោះអ្នកដែលមានវ័យក្មេងជាង ។
ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមមាត់៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាឈូកក្រពុំ ដាក់ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមមាត់ជាការសំពះ អ្នកមានវ័យចំណាស់ជាង ថៅកែ ឬ ចៅហ្វាយនាយ ។ - ចុងម្រានកណ្ដាលត្រឹមចុងច្រមុះ៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋាបផ្កាឈូកក្រពុំដាក់ចុងម្រានកណ្ដាលត្រឹមចុងច្រមុះ ក្បាលរាងឪនបន្ដិចសំពះ ឪពុក ម្ដាយ ជីដូនជីតា អាណាព្យាបាល គ្រូបាអាចារ្យ ឬ អ្នកមានគុណ ។
- ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមចិញ្ចើម៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាក្រពុំ ដាក់ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមចុងចញ្ចើម ក្បាលឪនខ្លាំងសំពះទៅរកព្រះសង្ឃ សេ្ដច នេះជាការក្រាបបង្គំគាល ឬ ថ្វាយបង្ខំ ។
- ចុងម្រាមមេដៃផ្ដុំលើចញ្ចើម៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាសំពះ ឥន្រ្ទព្រហ្ម ទេវតា អ្នកតា គឺសំពះអ្វីៗ ដែលខ្ពស់ហូសពីមនុស្ស ។
តាមប្រពៃណី ដៃលើកឡើងខ្ពស់ ហើយក្បាលអោនឱ្យទាបការគោរពកាន់តែច្រើនត្រូវបានបង្ហាញ។ លើកលែងតែជួបមនុស្សចាស់ឬមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលរវាងបុរសទំនៀមទម្លាប់នេះត្រូវបានជំនួសដោយការចាប់ដៃគ្នា។ ស្ត្រីជាទូទៅស្វាគមន៍ទាំងបុរសនិងស្ត្រីដែលមានស្វាគមន៍បែបប្រពៃណីដូចគ្នា។ ទោះបីជាវាអាចត្រូវបានគេចាត់ទុកថាអាចទទួលយកបានសម្រាប់ជនបរទេសចាប់ដៃជាមួយប្រជាជនកម្ពុជាវាជាការសមស្របជាងក្នុងការគោរពតាមទំនៀមទំលាប់និងឆ្លើយតបជាមួយ “ជនរួមជាតិ” ។
របាំខ្មែរ
របាំគឹជាកាយវិការរបស់មនុស្សដែលធ្វើត្រាប់តាមចង្វាក់ភ្លេង និងចម្រៀង ។
ខ្មែរយើងចែករបាំជា ៣ក្រុមគឺៈ
- របាំព្រះរាជទ្រព្យ គឺជារបាំរបស់ស្តេចហើយនិយមលេងតែក្នុងព្រះបរមរាជវាំងប៉ុណ្ណោះ ។
- របាំប្រពៃណី គឺជារបាំទាំងឡាយណាដែលប្រារព្ធតែក្នុងកម្មវិធីប្រពៃណី ឬតំណរត្រកូលដ៏យូរណាស់មកហើយ ។ ជាទូទៅវាមានដូចជា របាំព្រះរាជទ្រព្យ
- របាំអប្សរា របាំជូនពរ របាំមេខលា របាំទេពមច្ឆា របាំទេពមនោរម្យ។
- របាំប្រជាប្រិយ គឺជារបាំដែលគេនិយមជាទូទៅនៅក្នុងទូទាំងប្រទេសដែលវាមានដូចជារបាំត្រុដិ របាំរាំវង់ របាំក្ងោកប៉ៃលិន របាំគោះត្រលោក របាំរាំវង់ របាំរាំក្បាច់ របាំឡាំលាវ របាំសាររ៉ាន់ របាំចូកកំពឹស។
របាំព្រះរាជទ្រព្យ
“រាជរបាំព្រះរាជទ្រព្យកម្ពុជា” – ស្នាដៃដ៏វិសេសវិសាលនៃបេតិកភណ្ឌផ្ទាល់មាត់និងអរូបីរបស់មនុស្សជាតិកាលបរិច្ឆេទប្រកាស: ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ 2003 ។ របាំរាជបល្ល័ង្កកម្ពុជាឬរបាំអប្សរាគឺជាទម្រង់សិល្បះដែលមានរចនាបទខ្ពស់ត្រូវបានបង្ខាំងយ៉ាងសំខាន់ទៅលើរាជវាំងនៃព្រះបរមរាជវាំងហើយត្រូវបានសម្តែងជាចម្បងដោយស្ត្រីសម្រាប់គោលបំណងកម្សាន្តក៏ដូចជាពិធីបុណ្យជូនពរពិធីបុណ្យ។ វាជាប្រភេទល្ខោនលេចធ្លោជាងគេនៅប្រទេសកម្ពុជាដែលមានរចនាប័ទ្មរបាំបុរាណ។ កម្រងកំប្លែងរួមបញ្ចូលទាំងរបាំនៃការសរសើរឬការអញ្ជើញនិងការអនុម័តនៃរឿងប្រពៃណី។ អ្នករាំនៃទំរង់បែបបុរាណនេះជារឿយៗសំដៅទៅលើអ្នករបាំអប្សរា។ ទម្រង់របាំនេះត្រូវបានណែនាំជាលើកដំបូងទៅកាន់បណ្តាប្រទេសបរទេសនិងត្រូវបានគេស្គាល់ច្រើនបំផុតក្នុងអំឡុងទសវត្សឆ្នាំ 1960 ក្នុងនាមជារបាំព្រះរាជទ្រព្យខ្មែរ។ សម្តេចនរោត្តមបុប្ផាទេវីជាបុត្រីរបស់ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ។ របាំអប្សរាត្រូវបានបំផុសគំនិតយ៉ាងពិសេសពីរចនាបថរបស់អ្នកពីជាងមួយពាន់ឆ្លាក់អប្សរានៅក្នុងបរិវេណប្រាសាទអង្គរវត្ត។ ដូចដែលបានបង្ហាញដោយអប្សរាទាំងនេះអ្នករបាំសេឡេស្ទាលបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ខ្មែរអស់រយៈពេលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ ដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជាគឺបានបញ្ចប់នៅពេលដែលនរណាម្នាក់បានចូលរួមយ៉ាងហោចណាស់រាំបែបប្រពៃណីបែបនេះ។
ល្ខោនស្រមោលស្បែកធំ
ល្ខោនស្រមោលស្បែកធំ គឺជាសិល្បៈខ្មែរមួយបែបមានកំណើតតាំងពីស.វទី ១ មកម្ល៉េះ ។ នេះជាការបញ្ជាក់អំពីសតិប្រាជ្ញាដ៏ភ្លឺស្វាង និងគំនិតច្នៃប្រឌិតដ៏កំពូល ដែលបង្កើតសិល្បៈនេះឡើង ឲ្យក្លាយទៅជាទស្សនីយភាពមួយដ៏អស្ចារ្យ ។ គេអាចនិយាយបានថា ល្ខោនស្រមោលស្បែកខាងលើនេះ គឺជាសិល្បៈមួយដែលប្រមូលផ្តុំនូវសិល្បៈទាំង ៧ ។ ហេតុនេះហើយទើបសក្ខីកម្មនៃល្ខោនស្បែកនេះ ដែលគេហៅថា ល្ខោនអាយ៉ង ត្រូវបានកត់ត្រាទុកក្នុងឯកសារមួយចំនួននាសម័យក្រោយអង្គរ ។
គេឃើញមានការសម្តែងនូវល្ខោនស្បែកធំនេះ ក្នុងពិធីបុណ្យធំៗ ជាពិសេសនៅខេត្តសៀមរាបអង្គរ ដូចជាការបួងសួងសុំសេចក្តីប្រាថ្នាអ្វីមួយ ពិធីបុណ្យសពព្រះចៅអធិការវត្តដែលសុគត ពិធីបុណ្យសុំទឹកភ្លៀង បុណ្យចំរើនព្រះជន្មាយុរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ដោយមានមហាជនច្រើនកុះករចូលរួម ។
ក្រោយសតវត្សទី១៣ ជនជាតិជិតខាងខ្លះបានយល់ច្រឡំថា សិល្បៈស្បែកខ្មែរដែលប្រជាជនខេត្តបាត់ដំបងតែងហៅថា ’ណាំងស្បែក” នោះគឺ មានកំណើតចេញពីប្រទេសថៃ ។
ដូចករណីនៃល្ខោនរបាំព្រះរាជទ្រព្យខ្មែរដែរ ការស្រាវជ្រាវរបស់យើង ដើម្បីឲ្យដឹងថា សិល្បៈស្បែកខ្មែរមានប្រភពចេញពីពេលណាមក បានធ្វើឲ្យមានដំណោះស្រាយជ្រះស្រឡះមួយ ។ សិល្បៈស្បែកខ្មែរនេះ ត្រូវបាននាំចូលពីឥណ្ឌានៅដើមសតវត្សទី១ នៃគ្រិស្តសករាជ ពោលគឺសិល្បៈស្បែកមានកំណើតចេញពីប្រទេសឥណ្ឌាភាគខាងត្បូង ។ កេរ្តិ៍មរតកសិល្បៈស្បែកខ្មែរនេះ មានអាយុកាលប្រមាណ២០០០ឆ្នាំមកហើយ ដែលសូម្បីតែជនជាតិខ្មែរខ្លួនឯង ក៏សឹងតែពុំបានដឹងច្បាស់នាពេលកន្លងមកផង ដោយសារតែខ្វះឯកសារ ។
ឯជនជាតិប្រទេសជិតខាងខ្លះក៏បានលើកយកមរតកសិល្បៈខ្មែរនេះ ថាជារបស់ជាតិសាសន៍របស់ខ្លួនក៏មានដូចជាជនជាតិថៃ ឬជនជាតិម៉ាឡេជាដើម ។ តែទោះយ៉ាងណាក៏ដោយការស្រាវជ្រាវនាពេលក្រោយៗនេះ បន្ទាប់ពីស្រុកទេសបានបញ្ចប់សង្គ្រាមដ៏រ៉ាំរ៉ៃទៅ ទើបបានដឹងច្បាស់ថែមទៀតថា សិល្បៈស្បែកខ្មែរមានកំណើតនាដើមសតវត្សទី១ ដែលមានលំហូរចូលពីប្រភពប្រទេសឥណ្ឌាមក ។
សិល្បៈស្បែកនេះដំបូងឡើយ មាននៅប្រទេសឥណ្ឌាភាគខាងត្បូង ដែលជាសិល្បៈធ្វើឡើងសម្រាប់ជាតង្វាយដល់ព្រះអាទិទេពដ៏មាន មហិទ្ធិឫទ្ធិរបស់ឥណ្ឌា ។ តង្វាយសិល្បៈស្បែកនេះ ជាការបួងសួងសុំសេចក្តីសុខចម្រើន និងសិរីមង្គលសម្រាប់ប្រជាជនឥណ្ឌា ។
ការកកើតឡើងនូវសិល្បៈស្បែកនេះ លើទឹកនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដំបូងបំផុតដោយឥណ្ឌារូបនីយកម្មនាដើម សតវត្សទី១ នៃគ្រិស្តសករាជ ។ ក្នុងពេលមានលំហូរចូលសិល្បៈស្បែកបែបនេះមកក្នុងប្រទេសខ្មែរ នៅឯប្រទេសឥណ្ឌាមានសិល្បៈស្បែកនេះពាសពេញ ដូចជាស្រុកប៉ីជបូរ, បៃលារី, ជិត្រទូគ៌ា, រីង្គាឡ័រមីស័រ, ស្សីភេគ, ម័ងឌីយ៉ា, ទុបកូរ និងស្រុកនាតកាដែលសិល្បៈស្បែកនេះមានលក្ខណៈស្រដៀងដូចសិល្បៈស្បែក ខ្មែរបច្ចុប្បន្ននេះដែរ ។
សូមជម្រាបបន្ថែមថា ភាពស្រដៀងគ្នារវាងសិល្បៈស្បែកខ្មែរ និងឥណ្ឌានេះជាការបញ្ជាក់ថា សិល្បៈស្បែកទាំងពីរនេះ សុទ្ធតែមានភាពចំណាស់នៃប្រវត្តិរបស់វានៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗយ៉ាងពិត ប្រាកដ ហើយសិល្បៈស្បែកនេះក៏នៅតែបន្តថែរក្សារហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ទៀត ក្រោយពីបានជះឥទ្ធិពលលើណាំងថៃនាសម័យសុខោទ័យ និងអាយុធ្យា ។
ជារួមដូចប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី និង ម៉ាឡេស៊ីដែរ សិល្បៈស្បែកខ្មែរ ពិតជាមានប្រភពចេញពីឥណ្ឌាយ៉ាងប្រាកដ ៕
ល្ខោនខោល
ល្ខោនខោល គឺជារបាំដ៏ចំណាស់មួយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្រៅពីឈ្មោះថាល្ខោនខោល ក៏មានអ្នកខ្លះហៅថាជាល្ខោនពាក់របាំងមុខផងដែរ ហើយល្ខោនមួយនេះមានដើមកំណើតមុនសម័យអង្គរឯណោះ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ វាត្រូវបានគេជឿជាក់ថាបានចាប់ផ្តើម ក្នុងអំឡុងប្រហែលសតវត្សរ៍ទី៩ តាមរយៈចម្លាក់លឹប នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរជាច្រើន។ លើសពីនេះទៅទៀត យោងតាមសៀវភៅ «ទស្សនីយភាពខ្មែរ» អត្ថាធិប្បាយថា ពាក្យថា «ខោល» ឬ «ល្ខោនខោល» បើតាមសង្ឃដីការបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត ដែលបានកត់ទុកក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយដោយពុទ្ធសាសនាបណ្ឌិត្យឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១០២ថា ៖ ខោលគឺជាពួកល្ខោនប្រុស រឿង«រាមកេរ្តិ៍ »។ ចំពោះលោកហ្សក សឺដេស វិញ បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកដែលសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈបានស្រង់យកមកចុះក្នុងកម្រងសិក្សាកថា « Annale de l’ URBA No 1» បោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១៥៧ថា៖ Le mot Khol serait celui queles Cambodgiens emploient pour désigner une variété des grands singes ។ ដូច្នេះសម្រាប់លោកសឺដេស ល្ខោនខោលគឺជា «ល្ខោននៃរបាំស្វា» ។
ក្បាច់គុនបុរាណខ្មែរ
ក្បាច់គុនបុរាណខ្មែរយើងត្រូវបានគេដឹងថា ត្រូវបានហ្វឹកហាត់តាំងពីសម័យបុរាណកាលមកម្ល៉េះ ដោយមានច្រើនប្រភេទខុសៗគ្នាដែលរួមមានដូចជា៖ ល្បុក្កតោ បោកចំបាប់ ក្បាច់គុណដំបងវែង ក្បាច់ប្រដាល់សេរី និងក្បាច់គុណជាច្រើនទៀត។
ជាក់ស្តែងមានភស្តុតាងរូបចម្លាក់នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទជាច្រើន ដួចជាប្រាសាទបាយ័ន្ត និងប្រាសាទដទៃទៀតនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត បានបង្ហាញថា ក្បាច់គុនខ្មែរ មានអាយុកាលដល់ទៅរាប់ពាន់ឆ្នាំឯណោះ ពោលគឺតាំងពីសតវត្សទី៩ មកម្លេះ ដែលជាប្រភពដើមរបស់ខ្មែរ។ ហើយនៅក្នុងសម័យអង្គរមិនថាតែកងទ័ព និង រាស្រ្តសាមញ្ញធម្មតានោះទេ ត្រូវតែហ្វឹកហាត់សិក្សាអំពីក្បាច់គុនបុរាណទាំងនេះ។ ក្បាច់យុទ្ធគុនខ្មែរ ត្រូវបានគេជឿជាក់ថា ជាប្រព័ន្ធវាយប្រយុទ្ធរបស់ទ័ពខ្មែរនាសម័យអង្គរ និងមូលហេតុចម្បងដែលធ្វើឱ្យ អាណាចក្រខ្មែរមានភាពខ្លាំងក្លា អាចវាយគ្រប់គ្រងទឹកដីយ៉ាងធំធេងផងដែរនៅសម័យចក្រភពអង្គរ។ តែគួរឱ្យសោកស្តាយ គម្ពីរក្បាច់គុនមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ និងបំផ្លាញចោល ពេលប្រទេសត្រូវបានធ្លាក់ក្រោមការឈ្លានពាន និងវាយលុយពីប្រទេសជិតខាង ។
ល្បុក្កតោ
ល្បុក្កតោត្រូវបានគេស្គាល់ជាផ្លូវការថាជា ល្បុក្កតោ គឺជាទម្រង់សិល្បៈក្បាច់គុនកម្ពុជាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រយុទ្ធគ្នាដោយដៃទៅបាតជើង។ ល្បុក្កតោគឺជាសិល្បៈក្បាច់គុនខ្មែរដំបូងបង្អស់ហើយត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងសឹកសង្រ្គាម ឬក្នុងការការពារខ្លួន។ អ្នកហ្វឹកហាត់ត្រូវបានហ្វឹកហាត់ជាមួយជង្គង់ កែង ដៃ ជើង និងក្បាល។ ដំបងខ្លីត្រូវបានគេប្រើជាទូទៅជាអាវុធ។ ក្បាច់គុណល្បុក្កតោខ្មែរ មានប្រវតិ្តជាពូជអ្នកចំបាំង ពូជអ្នកប្រយុទ្ធ និងពូជអ្នកគុននិយមតាំងពីបុរាណកាល ។ បើតាមកំណត់ត្រា លោក ជីវ តាក្វាន់ បានបញ្ជាក់ថា ខ្មែរពូកែច្បាំង ពិសេសវីរៈមហាក្សត្រខ្មែរ សុទ្ធសឹងជាអ្នកខ្លាំងពូកែធ្វើសឹកសង្គ្រាម ។ ថ្មីៗនេះ គុនល្បុក្កតោត្រូវបានដាក់បញ្ចូលជាផ្លូវការទៅក្នុងយុទ្ធសាស្រ្តផងដែរ។
បោកចំបាប់
បោកចំបាប់ជាចំបាប់របស់ខ្មែរ៖ កីឡាដែលជាគូបដិបក្ខពីរព្យាយាមព្យួរ (សង្កត់) គ្នាទៅនឹងដី។ ការប្រកួតមួយមានបីជុំ។ អ្នកចំបាប់ធ្វើការរាំចង្វាក់មុនការប្រកួត។ អ្នកចំបាប់ម្នាក់ឈ្នះការប្រកួតពីរលើកក្នុងចំណោមបីជុំ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីជុំនីមួយៗអ្នកចាញ់ត្រូវបានសួរថាតើគាត់នៅតែចង់បន្តការប្រកួតទៀតអត់។ ល្បែងបោកចំបាប់ជាប្រពៃណីអមដោយស្គរ។ ស្គរពីរដែលគេស្គាល់ថាស្គរញីនិងឈ្មោល (ស្គរស្រី និងស្គរប្រុស) ។
ប្រដាល់សេរី
ក្បាច់យុទ្ធគុនប្រដាល់សេរី ត្រូវបានហ្វឹកហាត់តាំងពីសម័យបុរាណ នៅអាស៊ីអគ្នេយ៍។ នៅក្នុងតំបន់អង្គរ ទាំងទ័ព និង រាស្រ្តសាមញ្ញត្រូវបានហ្វឹកហាត់រៀនដោយជនជាតិខ្មែរ។ ក្បាច់យុទ្ធគុននេះ ត្រូវបានគេជឿជាក់ថា ជាប្រព័ន្ធវាយប្រយុទ្ធរបស់ទ័ពខ្មែរនាសម័យអង្គរនិងមូលហេតុមួយទៀត ដែលអាណាចក្រខ្មែរបានវាយគ្រប់គ្រង តំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍។ ជាក់ស្តែងភស្តុតាងរូបចម្លាក់នៅ ប្រាសាទបាយ័ន្ត និង ដ៏ទៃទៀតនៅ ប្រាសាទអង្គរវត្ត បានបង្ហាញថា ក្បាច់គុនប្រដាល់សេរីខ្មែរ មានតាំងពី សតវត្សទី៩ មកម្លេះ ដែលប្រភពដើមជារបស់ខ្មែរ។ ក្រោយមកដោយសារការឈ្លានពានលុកលុយ លួចប្លន់ និង បំផ្លិចបំផ្លាញពីទ័ពសៀម (ថៃ) នៅក្រុងអង្គរ បណ្តាលអោយភាគច្រើន នៃគម្ពីក្បាច់យុទ្ធគុនប្រដាល់សេរីខ្មែរ ត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញ និង យកធ្វើជារបស់ពួកគេ ហើយថែមទាំងចាប់ខ្មែរជាឈ្លើយ និង រាជវង្ស សានុវង្សខ្មែរ ទៅក្រុងអយុធ្យា។ តាមការស្រាវជ្រាវប្រវត្តិក្បាច់កីឡាប្រដាល់បុរាណខ្មែរ (ប្រដាល់សេរី) ជាកីឡាមួយប្រភេទ ដែលគេរៀបចំប្រកួតក្នុងពិធីធំៗ ដូចជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិ បុណ្យចូលឆ្នាំ ជូនកាលគេប្រកួតថ្វាយស្តេចទត និងប្រកួតជ្រើសរើស មេទ័ព អង្គរក្ស ពលសេនាកងវាំង។ ភាគច្រើនគេតែងតែរៀបចំពិធីប្រកួតនៅរដូវប្រាំង ពេលដែលកសិកររួចការងារស្រែចំការ។ កាលណោះការប្រកួតគ្នាកីឡាករស្លៀកតែខោខ្លីលើជង្គង់ ហើយគ្មានស្រោមដៃទេ គឺគេយកអំបោះឆៅទៅរុំម្រាមដៃតែ៣ទេ គឺម្រាមចង្អុលម្រាមកណ្តាល និងម្រាមនាងដៃ។ គួរបញ្ជាក់ដែរថា ម្រាមកណ្តាល គេត្រកួញរុំឱ្យបានខ្ពស់ជាងគេ។ ពេលខ្លះគេពាក់សម្បកខ្ចៅនៅចុងកណ្តាប់ដៃទៀតផង ដើម្បីឱ្យគូប្រកួតឆាប់របួស។ ការប្រកួតនោះអ្នកចាញ់ជួនកាលអាចមានរហូត ដល់ស្លាប់ ឯណោះ អ្នកឈ្នះគ្មានទោសអ្វីឡើយ ហើយអ្នករៀបចំការប្រកួតត្រៀមរួចជាស្រេចនូវមឈូស អាចារ្យ ព្រមទាំងរង្វាន់សម្រាប់អ្នកឈ្នះ។ ហើយការប្រកួតមាន ៥ទឹក ដូចសព្វថ្ងៃនេះដែរ។ ការប្រកួតនោះ គេយកធូបមកអង្កន់ជាប្រាំកំណាត់ មួយកំណាត់ គឺមួយទឹក ។ ក្បាច់ប្រដាល់បុរាណខ្មែរមានលក្ខណៈទន់ភ្លន់ តែរឹងមាំរហ័សរហួន និងមានសភាពសាហាវក្នុងការវាយទៅលើគូប្រកួត។
ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍
ចំពោះជនជាតិខ្មែរ ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់បំផុត សម្រាប់ជីវិតពួកគេម្នាក់ៗ។ ពីមុនឪពុកម្ដាយជាអ្នកទុកដាក់កូនចៅឲ្យមាន គូស្រករ ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្ននេះយុវជនយុវតីខ្មែរភាគច្រើនមានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើសគូស្រកររបស់ខ្លួន និងធ្វើការស្វែងយល់ចិត្តគ្នា មុននឹងឈានដល់ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។ មុននឹងឈានដល់ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ប្រជាជនខ្មែរត្រូវមានពិធីភ្ជាប់ពាក្យ។ ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវតែប្រារព្ធធ្វើឡើងតាមប្រពៃណីជាតិ បន្ទាប់ពីបានសុំការអនុញ្ញាតច្បាប់។ ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍គឺជាពិធីមួយដែលរៀបចំឡើងសម្រាប់ផ្សំផ្គុំមនុស្សប្រុស ស្រីឲ្យក្លាយជាប្ដីប្រពន្ធ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងវាជាពិធីប្រពៃណីមួយដែលតម្រូវឲ្យមានកម្មវិធីជាច្រើនដូចជា សូត្រមន្ដ កាត់សក់់ ចងដៃ ជាដើម។ ពិធីនេះបាន បង្ហាញពីវប្បធម៌ដ៏ស្រស់ស្អាតរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ គូស្វាមីភរិយាថ្មីតែបានទទួលដំបូន្មានពីអាចារ្យ មាតាបិតា និងចាស់ទុំញាតិមិត្តទាំងសងខាង។ ដំបូន្មានទាំងនោះទាក់ទងទៅនឹងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ដើម្បីលើកកំពស់ ទំនាក់ទំនងប្រកបដោយសុភមង្គលក្នុងជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់គេ។
អត្ថបទពេញនិយមបន្ទាប់ ៖ សណ្ឋានដីកម្ពុជា
