អត្ថបទបន្ថែម
របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាឈ្មោះរដ្ឋរបស់ខ្មែរក្រហមក្នុងរយៈពេលគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា ជារដ្ឋមានគណៈបក្សតែមួយ និងផ្ដាច់ការដែលបានបង្កើតឡើងក្នុងចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ បន្ទាប់ពីកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជំនះលើរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ នៅពេលបក្សកុម្មុយនិស្ដកម្ពុជា អនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលបានបើកឱកាសឲ្យមានការបោះឆ្នោត និងកសាងនីតិបញ្ញត្តិ បែរជាអំណាចទាំងអស់ត្រូវស្ថិតនៅក្នុងដៃមេដឹកនាំ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យទៅវិញ។ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានបែងចែកជា៧ភូមិភាគ និង២តំបន់ពិសេស ហើយរបបនេះមិនមានតុលាការ ចៅក្រម ច្បាប់ ឬការជំនុំជម្រះអី្វទាំងអស់។ របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានដួលរលំនៅពេលកងទ័ពវៀតណាមវាយលុកប្រទេសកម្ពុជានៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ រហូតដល់បានរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។
I. រចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំ
១. ការចូលកាន់កាប់អំណាចរបស់ខ្មែរក្រហម
ការចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ
នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយលុកចូលទីក្រុងភ្នំពេញពីគ្រប់ទិសទី។ ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញដោយបង្ខំ ក្រោមលេសថា អង្គការខ្លាចអាមេរិកមកទម្លាក់គ្រាប់បែក ចង់បោសសម្អាតខ្មាំង និង ខ្វះមធ្យោបាយដឹកស្បៀងអោយប្រជាជននៅក្នុងក្រុងភ្នំពេញ។ អ្នករឹងទទឹងនិងបញ្ជាអង្កការនិងត្រូវចាប់ចង ឬ បាញ់ចោលភ្លាមៗតែម្ដងនៅនឹងកន្លែង។
គោលការណ៍របស់ពួកខ្មែរក្រហម
នៅថ្ងៃទី២០ ដល់ ២៥ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានរៀបចំប្រជុំធំមួយ និង បានប្រកាសគោលការណ៍៨ចំណុចសម្រាប់អនុវត្តន៍នៅទូទាំងប្រទេស។ គោលការណ៍ទាំងនោះរួមមាន៖
- ជម្លៀសប្រជាជនអោយចេញពីទីប្រជុំជនទាំងអស់ ជាពិសេសពីទីក្រុងភ្នំពេញ
- លុបបំបាត់ទីផ្សាេរ
- លុបបំបាត់ការប្រើប្រាស់រូបិយប័ណ្ណ
- ផ្សឹកលោកសង្ឃក្នុងសំណាក់ព្រះពុទ្ធសាសនាទាំងអស់ អោយទៅធ្វើស្រែចម្ការនៅតំបន់មូលដ្ឋានជនបទ
- ប្រហារជីវិតមេដឹកនាំរបស់របប លន់ នល់
- បង្កើតសហរណ៍កម្រិតខ្ពស់ទូទាំងប្រទេស
- បណ្ដាញជនបទជនជាតិភាគតិចវៀតណាមអោយចេញទាំងអស់
- បញ្ជូនទ័ពទៅតាមព្រំប្រទល់ ជាពិសេសព្រំប្រទល់វៀតណាម
២. ការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
អង្គការ
ពាក្យអង្គការមួយម៉ាត់គ្រប់ដណ្ដប់ទាំងបក្សកុម្មុនីស្ដ ទាំងអង្គការនីតិបញ្ញាត្តិ និតិប្រតិបត្តិ និង អំណាចតុលាការ។ អង្គការបដិវត្តន៍ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយសមាជិកបក្សកម្មុយនីស្ដកម្ពុជា។ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៥ គណៈគម្មធិការបជ្ឈឹមបក្សកម្មុនីស្ដកម្ពុជារួមមាន ប៉ុល ពត, នួន ជា, សោ ភឹម, អៀងសារី, សុន សេន, ឈឹត ជឿន (ហៅតាម៉ុក) និង វន វ៉េត។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
- ពីថ្ងៃទី១៥ ដល់ថ្ងៃទី ១៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៥ មហាសន្និបាទជាតិប្រារព្ធឡើងនៅភ្នំពេញ ដែលមានសមាជិកចូលរួមចំនួន១០០០នាក់ និង បានអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
- ថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៧៦ រដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានដាក់អោយប្រើប្រាស់ជាផ្លូវដោយមាន១៦ជំពូក និងចែកចេញជា២១មាត្រា
- តាមរយៈរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ កម្ពុជាត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះជាផ្លូវការថា កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានបង្កើតសភាតំណាងប្រជាជនចំនួន២៥០អាសនៈ ដែលក្នុងនោះ១៥០អាសនៈតំណាងវណ្ណៈកសិករ ៥០អាសនៈ វណ្ណៈពលករ និង កម្មករ និង ៥០អាសនៈតំណាងកងទ័ពបដិវត្តន៍កម្ពុជា
ចម្រៀងជាតិប្រជាធិបតេយ្យមានឈ្មោះថា ១៧ មេសា មហាជោគជ័យ។
រចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋ
- បក្សកុម្មុនីស្ដកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យគឺជាអង្គការតែមួយគត់ ដែលមានអំណាចនៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
- បក្សនេះមានប៉ុល ពត (សាឡុត ស) ជាលេខាបក្ស និង នួន ជា ជាអនុលេខាបក្ស
- គណៈគណកម្មាធិការអចិន្ត្រៃបក្សគឺជាអង្គការតែមួយគត់ ដែលមានសិទ្ធអំណាចក្នុងការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្តអនុម័តគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាល និង លក្ខន្តិកៈផ្សេងៗ។
៣. ភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាល
- បក្សកុម្មុយនីស្ដកម្ពុជាបានចែកតំបន់រដ្ឋបាលនៃរដ្ឋកម្ពុជាប្រជាធិបតយ្យជា៧ភូមិភាគ ដែលរួមមាន៣២តំបន់។ ភូមិភាគទាំងនោះរួមមាន៖ ភូមិភាគបូព៌ា (ភូមិភាគ២០៣) ភូមិភាគនិរតី (ភូមិភាគ៤០៥) ភូមិភាគឧត្តរ (ភូមិភាគ៣០៣) ភូមិភាគពាយ័ព្យ (ភូមិភាគ៥៦០) ភូមិភាគបស្ចឹម (ភូមិភាគ៤០១) ភូមិភាគឥសាន (ភូមិភាគ១០៨) ហើយនៅឆ្នាំ១៩៧៧ ភូមិភាគកណ្ដាលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដែលមានទីតាំងនៅត្រង់ភូមិភាគឧត្តរចាស់ ហើយភូមិភាគឧត្តរត្រូវបានប្ដូរទៅកាន់តំបន់សៀមរាប ឧត្តរមានជ័យ និង តំបន់ព្រះវិហារវិញ។
- ភូមិភាគ តំបន់ និង ស្រុកមួយចំនួនត្រូវបានដាក់លេខសម្គាល់
- នៅក្រោមភូមិភាគ មានតំបន់ស្រុក ឃុំ (សហករណ៍កម្រិតខ្ពស់) និង ភូមិ (សហករណ៍ម្រិតទាប)។
II. នយោបាយមហាលោតផ្លោះមហាអស្ចារ្យ
១. គម្រោងផែនការបួនឆ្នាំ (១៩៧៧-១៩៨០)
គោលនយោបាយ
គោលនយោបាយសំខាន់បំផុតរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យគឺសន្តិសុខជាតិ និង សមូហភាវូបនីយកម្ម។ នៅក្នុងគម្រោងផែនការបួនឆ្នាំ អង្គការបានអនុវត្តន៍នយោបាយសមូហភាវូបនីយកម្ម ដោយប្រមូលយកទ្រព្យសម្បត្តិឯកជនទាំងអស់ (រួមទាំងសម្ភារផ្ទះបាយ) ទុកជាសម្បត្តិសមូហភាព និង ប្រើប្រាស់រួមនិងបែងចែកកម្លាំងពលកម្មទៅតាមក្រមរៀងៗខ្លួនទៅតាមអាយុ ភេទ និង វណ្ណះសង្គម ដូចជាបុរស ស្ត្រី យុវជន កុមារ។
តាមរយះពេលផែនការនេះ ខ្មែរក្រហមចង់អោយប្រទេសកម្ពុជារីកចម្រើន ក្លាយជាប្រទេសសង្គមកសិកម្មទំនើបក្នុងរយះពេល១០ ទៅ ១៥ឆ្នាំ ហើយក្លាយជាសង្គមឧស្សាហកម្មមួយក្នុងរយះពេល១០ ទៅ ១៥ឆ្នាំ ហើយក្លាយជាសង្គមឧស្សាហកម្មមួយក្នុងរយះពេល១៥ ទៅ២០ឆ្នាំ។
គោលដៅ
- គោលដៅរបស់ផែនការបួនឆ្នាំ គឺធ្វើយ៉ាងណាអោយទទួលបានលទ្ធផលស្រូចជាមធ្យមបីតោនក្នុងមួយហិកតាសម្រាប់ដិស្រែធម្មតា និង ពី៦ ទៅ ៧តោនក្នុងមួយហិកតា សម្រាប់ដីស្រែលេខ១ ដែលអាចធ្វើស្រូវបានពីរដងក្នុងមួយឆ្នាំ។
- ទិន្នផលស្រូវក្នុងផែនការបួនឆ្នាំចែកជាបួនចំណែកគឺ៖
– សម្រាប់ជាស្បៀងរបស់ប្រជាជន
– សម្រាប់ធ្វើពូជ
– សម្រាប់បំរុងទុក
– សម្រាប់នាំចេញទៅក្រៅប្រទេស ហើយនាំចូលមកវិញនូវម៉ាស៊ីន សម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការគ្រឿងសព្វាវុធ និង សម្ភារប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ។
មេដឹកនាំកម្ពុជាប្រជាធិបតយ្យសង្ឍឹមថានិងធ្វើអោយកម្ពុជាមានឯករាជ្យ ម្ចាស់ការ ខ្លួនទីពឹងខ្លួន និង ខ្លួនឧបត្ថមខ្លួនទាំងសេដ្ឋកិច្ច និង នយោបាយ ព្រមទាំងប្រែក្លាយវិស័យកសិកម្មអនថយអោយទៅជាវិស័យកសិកម្មជឿនលឿនបែបទំនើប។
២. ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
ការបង្កើតសហករណ៍
- សហករណ៍ខ្មែរក្រហមមានន័យថា ប្រជាជនរស់នៅរួមគ្នា ធ្វើការរួម ហូបរួម និង ចែករំលែកការកំសាន្ដជាសមូហភាព គ្មានការរស់នៅជាបុគ្គល និង គ្មានកម្មសិទ្ធឯកជន
- សហករណ៍ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីពង្រឹងវណ្ណៈកម្មករ និង សកិករ ដោយឆ្ពោះទៅរកការលុបបំបាត់កម្មសិទ្ធឯកជន និង របបទាំងឡាយដែលមិនមែនសង្គមនិយម
- សហករណ៍ខ្មែរក្រហម គឺធ្វើយ៉ាងណាអោយខ្លួនអាឧបត្ថម្ភខ្លួនឯងបាន (ឯករាជ្យម្ចាស់ការ)
- ការរៀបចំសហករណ៍មាន៣ដំណាក់កាល៖
– នៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៧០-១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានរៀបចំប្រជាជននៅតំបន់រំដោះជាក្រុមប្រវាស់ដៃ មានសមាជិកពី១០ ទៅ ៣០គ្រួសារ
– បន្ទាប់ពីបានជ័យជម្នះនៅឆ្នាំ១៩៧៥ ក្រុមប្រវាស់ដៃត្រូវរៀបចំជាសហរណ៍កម្រិតទាប ដែលមានសមាជិកច្រើនគ្រួសារ ឬមួយភូមិទាំងមូល។
– នៅឆ្នាំ១៩៧៧ សហករណ៍កម្រិតទាបត្រូវបានរៀបចំជាសហករណ៍កម្រិតខ្ពស់ ដែលមានគ្រួសារចាប់ពី៣ ទៅ ៤ភូមិ ឬ មួយឃុំទាំងមូល។
វណ្ណះ សង្គមថ្មីពីរ
ខ្មែរក្រហមបានបងហកើតនូវវណ្ណៈថ្មីពីរគឺប្រជាជន និងប្រជាជនថ្មី៖
- ប្រជាជនចាស់ (ប្រជាជនមូលដ្ឋាន) គឺប្រជាជនដែលរស់នៅតាមជបបទ គ្របគ្រងដោយបក្សកុម្មុនីស្ដកម្ពុជាមុនថ្ងៃទី ១៧ មេសា ១៩៧៥។ ប្រជាជនប្រភេទនេះអាចក្លាយជាប្រធានសហករណ៍ ឬ ប្រធានកងផ្សេងៗ
- ប្រជាជនថ្មី (ប្រជាជន១៧មេសា) ជាប្រជាជនដែលជម្លៀសចេញពីទីក្រុង ឬ ទីប្រជុំជននានា ក្រោយថ្ងៃទី១៧មេសា ១៩៧៥។ អង្គការគ្មានទំនុកចិត្តលើប្រជាជនថ្មិនេះទេ ព្រោះអង្គការចាត់ទុកថាពួក១៧ មេសាជជនបញ្ញើរក្អែក ជាអ្នកចាញ់សង្គ្រាម និង ជាឈ្លើយសឹក។ អ្នកដែលរស់នៅបានចង់ចាំនូវពាក្យស្លោក ទុកក៏មិនចំណេញ ដកចេញក៏មិនខាតដែរ។
ពិធីរៀបមង្គលការ ឬ អាពាហ៍ពិពាហ៍
ពិធីរៀបការនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមមានលក្ខណៈខុសពីប្រពៃណីទាំងស្រុង។ ពិធីរៀបការតម្រូវអោយកូនប្រុស ស្រី ឈរ ឬ អង្គុយជាពីរជួរ ហើយគូរនីមួយៗបែរមុខរកគ្នា ដែលមានចាប់ពី៣ ទៅ ១០ គូរសម្រាប់ពិធីតូច ឬ ពី៣០ ឬ ៥០ គូរ និង ឈានទៅដល់ជា១០០គូរសម្រាប់ពិធីធំ។ បន្ទាប់មកប្រធានអង្គប្រជុំបញ្ជាអោយគូរទាំងនោះចាប់ដៃគ្នា ធ្វើការប្ដេជ្ញាចិត្តថានិងរួមរស់ជាមួយគ្នា និង បម្រើអង្គការអស់មួយជីវិត។ គូរស្រករមួយចំនួនមិនបានស្គាល់ ឬ ស្រឡាញ់គ្នាពីមុនមកនោះទេ។
ការអប់រំ
ប្រព័ន្ធអប់រំត្រូវបានបំផ្លាញចោល សាលារៀន ត្រូវបានបិទទ្វារ គ្រូបង្រៀនត្រូវបានរំលាយចោលនៅក្របខ័ណ្ឌ ហើយអង្គការអប់រំកុមារា កុមារី ទាំងអស់ដែលបានចាត់ទុកជាកូនអង្គការអោយ៖
- ស្រឡាញ់ និង ដឹងគុណអង្គតែមួយគត់
- មានឆន្ទះដាច់ខាត និង ជឿជាក់លើអង្គការតែមួយគត់
- យកការណ៍ពីឪពុកម្ដាយរបស់ខ្លួន ហើយពេលខ្លះហ៊ានសម្លាប់ឪពុកម្ដាយរបស់ខ្លួនដោយចោទថាខ្មាំង។
- ហ៊ានធ្វើពលីកម្មគ្រប់បែបយ៉ាងចំពោះអង្គការ
ប្រព័ន្ធអប់រំកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យមានគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះកុមារ។ សម័យនោះកុមារត្រូវចែកតាមកង និង បង្ខំអោយធ្វើការដូចជា រើសអាចម៍គោ កាត់ទន្រ្ទាខេត្ត ប្រមូលជីលាមមនុស្ស ជញ្ជូនសម្ភារសឹកទៅតាមសមរភូមិ។ល។ កុមារមួចំនួនត្រូវបានជ្រើសរើសអោយចូលបម្រើក្នុងជួរកងទ័ពរបស់ខ្មែរក្រហម។
III. សោកនាដកម្ម
១. ការបង្ខំអោយធ្វើការជាទម្ងន់
- ប្រជាជនត្រូវបានគេបង្ខំអោយធ្វើការជាង១២ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ និង ៧ថ្ងៃក្នុងមួយសប្ដាហ៍ ដោយគ្មានពេលសម្រាកគ្រប់គ្រាន់ ហើយទទួលបានរបបអាហារតិចតូចបំផុត
- ប្រធានសហករណ៍ មានភារកិច្ចគ្រប់គ្រងសកម្មភាព និង ទង្វើររបស់ប្រជាជន
- ជនណាមានកំហុស ឬ តវ៉ាត្រូវបានចោទាជាខ្មាំងប្រឆាំងបដិវត្តន៍ និង ត្រូវបញ្ចូនទៅដាក់គុគ ឬ សម្លាប់ចោល។
២. ការសម្រិតសម្រាំង និង ការសម្លាប់រង្គាល
- ខ្មែរក្រហមតែតែស្រាវជ្រាវរកខ្មាំងបង្កប់ស៊ីរូងផ្ទៃក្នុងគ្រប់ទីកន្លែង
- ប្រជាជនជាច្រើនត្រូវស្លាប់ដោយការចោទប្រកាន់ថាជាភ្នាក់ងារសម្ងាត់របស់អាមេរិក (ស៊ី អ៊ី អា) ភ្នាក់ងារសម្ងាត់របស់វៀតណាម (កា ហ្ស៊េ បេ) និង ភ្នាក់ងារសម្ងាត់របស់វៀតណាម។ ប្រជាជនទាំងនេះត្រូវបានចាប់ខ្លូន និង សម្លាប់ចោលជាប្រព័ន្ធ។
- នៅឆ្នាំ១៩៧៨ មានការសម្រិតសម្រាំងដ៏សាហាវយង់ឃ្នង់បំផុតទៅលើប្រជាជននិងកម្មាភិបាលភូមិភាគបូព៌ា។ ខ្មែរក្រហមបានចោទកម្មាភិបាល និង ប្រជាជននៅក្នុងភូមិភាគនេះថាជាមនុស្សក្បាលយួន ខ្លួនខ្មែរ។ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានបញ្ជូនកងទ័ពពីភូមិភាគនិរតីទៅបង្ក្រាបភូមិភាគបូព៌ា ហើយដាក់កម្មាភិបាលពីភូមិភាគនិរតី ទៅកាន់អំណាចជំនួសកម្មាភិបាលនៅភូមិភាគបូពា៌ ដែលធ្វើអោយមានការសម្លាប់ប្រជាជនជាងមួយសែននាក់។ ប្រជាជនរាប់ពាន់នាក់ទៀតបានគេចទៅវៀតណាម។
៣. ប្រព័ន្ធសន្តិសុខ
មន្ទីសន្តិសុខ
- ប្រព័ន្ធសន្តិសុខរបស់ខ្មែរក្រហម គឺគុកសម្រាប់ដាក់មនុស្សដែលគុកទាំងនោះគេហៅថា មន្ទីសន្ដិសុខ
- នៅទូទាំងប្រទេសមានមន្ទីសន្តិសុខជិត២០០កន្លែងសម្រាប់ឃុំឃាំង សួរចម្លើយ និង សម្លាប់មនុស្ស
- អ្នកទោសភាគច្រើនគឺជាប្រជាជនស្លូតត្រង់ ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ដោយគ្មានភស្តុតាងថាជាអតីតទាហាន និង មន្រ្តីរាជការស៊ីវិលរបស់នល់ នល់ ជាភ្នាក់ងារស៊ើបការសម្ងាត់ ឬ ខ្មាំងជាដើម។
មន្ទីស-២១ (គុកទួលស្លែង)
- អក្សរ.ស តំណាងអោយពាក្យសន្តិបាលហើយលេខ២១ តំណាងអោយលេខសំងាត់
- មន្ទីនេះទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងវិទ្យាល័យទួលស្វាយព្រៃ (អតិតវិទ្យាល័យពញ្ញាយ៉ាត)
- មន្ទីស ២១ គឺជាមន្ទីសន្តិសុខថ្នាក់ថ្នាក់មជ្ឈឹមនៅភ្នំពេញ និងជាគុកដែលសំខាន់បំផុតនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ទីនេះជាគុកសម្ងាត់សម្រាប់ឃុំឃាំង សួរចម្លើយ ធ្វើទារុណកម្ម និង សម្លាប់អ្នកបដិវត្ដន៍។
ថ្នាក់ដឹកនាំមន្ទីស ២១
- មន្ទីស ២១ ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងការពារជាតិ ដឹកនាំដោយ សុន សេន ហៅ សមមិត្តខៀវ
- កាំងហ្គិចអ៊ាវ ហៅឌុច ជាប្រធាន ឃឹម វ៉ាត ហៅ ហ៊ អនុប្រធាន ប៉េង បញ្ជាការលើអ្នកយាម ចាន់ ប្រធានអង្គភាពសួរចម្លើយ និង ប៉ុន អ្នកសួរចម្លើយ
- កម្មាភិបាលមន្ទីស ២១ មួយចំនួនជាអតិតគ្រូបង្រៀន
រចនាសម្ព័ន្ធចាត់តាំងនៅក្នុង ស ២១
មន្ទីស ២១ មានបុគ្គលកប្រមាណជាង១០០០នាក់ក្នុងនោះ៖
- ប្រមាណ៣០០ ទៅ ៤០០ នាក់មន្រើការជាបុគ្គលិកទូទៅ អ្នកដាំស្ល ដាំបន្លែ……សម្រាប់បម្រើតម្រូការក្នុងគុក
- អង្គភាពរៀបចំឯកសារមានតួនាទីចម្លងចម្លើយសារភាពចេញពីកាសែត វាយអត្ថបទចម្លើយសារភាព សង្ខេបអត្ថបទចម្លើយសារភាព និង រៀបចំទុកឯកសារ។ ក្នុងនោះក៏មានអង្គភាពរងផ្នែកថតរូបដែរ។
- អង្គភាពការពារជាអង្គភាពធំបំផុតនៅមន្ទីស ២១។ អង្គភាពនេហភាគច្រើនជាក្មេងជំទង់ដែលត្រូវគោរពបទបញ្ជាដ៏តឹងរឹង
- អង្គភាពសូួរចម្លើយចែកចេញជាក្រុមរងក្ដៅ (ហៅកងកាច) ក្រងរងត្រជាក់ (ហៅកងស្លូត) និង ក្រុមសង្គៀម។
ខ្លាំងរបស់អង្គការ
ខ្មែរក្រហមបានបែងចែកសត្រូវជាពីរប្រភេទគឺសត្រូវខាងក្នុង និង សត្រូវខាងក្រៅ៖
- សត្រូវខាងក្នុង៖ គឺជាប្រជាជនថ្មី ឬ ប្រជាេជន១៧ មេសា និង អ្នកធ្លាប់ធ្វើការក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់ចាប់ពីមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ នាយទាហានដល់កូនទាហាន របស់របបចាស់ ព្រមទាំងក្រុមគ្រូសារ។ ក្រុមជនជាតិភាគតិចក៏ត្រូវបានធ្វើទុកមុកម្នេញ និង សម្លាប់ចោលដែរ ដោយត្រូវចោទថាជាខ្មាំងរបស់អង្គការ។ នៅទីបញ្ចប់កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមជាច្រើននាក់ត្រូវបានចោទថាជាខ្មាំងក្បត់បដិវត្តន៍និងត្រូវបានកម្ទេចចោល។
- សត្រូវខាងក្រៅ៖ រួមមានសហរដ្ឋអាមេរិក ថៃ ពិសេស វៀតណាម និង សួវៀត និង សម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ប្រទេសនេះ។ ខ្មែរក្រហមបានប្រជាជន កម្មាភិបាល និង កងទ័ពរបស់ខ្លួនជាច្រើន ថាបានបម្រើមនោគមវិជ្ជាប្រតិកិរិយាប្រឆាំងបដិវត្តន៍ជាខ្មាំងបង្កប់ស៊ីរូងផ្ទៃក្នុង និង បម្រើនយោបាយបរទេស។ អ្នកនេះត្រូវបានកម្ទេចចោល។
IV. ការដួលរលំនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
មានមូលហេតុជាច្រើនដែលបណ្ដាលអោយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដួលរលំ
១. ការស្អប់ខ្ពើមរបបប៉ុលពតរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា
ការអនុវត្ដផែនការផលិតស្រូវបីតោនក្នុងមួយហិចតា ពុំបានជោគជ័យទេ។ ប៉ុន្តែកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបានធ្វើរបាយការណ៍ក្លែងក្លាយ និង បញ្ជូនស្រូវតាមផែនការកំណត់ទៅមជ្ឈឹម។ មេដឹកនាំមជ្ឈឹមតែជឿលើរបាការណ៍ ឯថ្នាក់ក្រោមមិនហ៊ានរាយការណ៍ពត៌មានមិនល្អ ហើយតំបន់នីមួយៗមិនអនុញ្ញាតិអោយរំលែពត៌មានគ្នា។ ប្រជាជនទទួលរងគ្រោះអត់ឃ្លាន សុខភាពទ្រុពទ្រោម និង ស្លាប់ដោយសារកង្វះអាហារ។ ជាងនេះទៅទៀត ប្រជជនធ្វើការងារហួសកម្លាំង និង រងនូវការកាប់សម្លាប់។ លខណ្ឌទាំងនេះធ្វើអោយប្រជាជនអស់ជំនឿលើរបបកម្ពុជាប្រជាធិតេយ្យ។
២. ការសម្រិតសម្រាំងយកមនុស្សបដិវត្តបរិសុទ្ធ
នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៦ មានការសម្រិតសម្រាំងយកមនុស្សបដិវត្តបរិសុទ្ធក្នុងចំណោមសមាជិកសំខាន់ៗនៃបក្សកុម្មុនីស្ដកម្ពុជា ដែលធ្វើអោយមានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងជាពិសេសក្នុងជួរអ្នកដឹកនាំបក្ស។
៣. ការធ្វើសង្គ្រាមជាមួយវៀតណាម
នៅឆ្នាំ១៩៧៥ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យចាប់ផ្ដើមបង្កជម្លោះតាមព្រំដែនជាមួយវៀតណាម។ចាប់ពីដើមឆ្នាំរហូតដល់ពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៧ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយប្រហារទៅលើខេត្តចូវដុក ស្រុកហាទៀង និង ខេត្តផ្សេងៗទៀតរបស់វៀតណាម។ នៅខែធ្នូឆ្នាំ១៩៧៧ វៀតណាមប្រើយន្តហោះ និង កាំភ្លើងធំបើកការវាយប្រហារជាទ្រង់ទ្រាយធំ រហូតកាន់កាប់បានតំបន់ចំពុះទាក្នុងខេត្តស្វាយរៀង។ ពេលនោះកម្ពុជាប្រជាធិតេយ្យបានផ្ដាច់ការទូតជាមួយវៀតណាម។
៤. កំណើររណសិរ្យសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា
នៅថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៧៧ សមមិត្តហ៊ុន សែន និង យុទ្ធមិត្តបួនរូប បានសម្រេចចិត្តភៀសខ្លួនចេញពីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម ដើម្បីស្វែងរកការគាំទ្រវាយរលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម និង រំដោះប្រជាជននិងប្រទេសជាតិពីរបបនេះ។ ដំណើរការភៀសខ្លួនជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះគឺជាការយកជីវិតធ្វើជាដើមទុន ដើម្បីប្ដូរមកវិញនូវអាយុជីវិត សិទ្ធនិង សេរីភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាទូទាំងប្រទេស។ ដោយមានការគាំទ្រពីខ្មែរអ្នកសេ្នហាជាតិ និង វៀតណាម សមមិត្តហ៊ុន សែន បានបង្កើតចលនាតស៊ូមួយដែលមានឈ្មោះថាអង្គភាព១២៥ ឬកងទ័ពសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី១២ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៨។ ការបង្កើតអង្គភាពនេះគឺជាចំណុចចាប់ផ្ដើមដំបូងបង្អស់នៃចលនាតស៊ូរំដោះប្រទេសជាតិពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍។
នៅថ្ងៃទី៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៨ វិទ្យុក្រុងហាណូយផ្សាយជាភាសារខ្មែរ បានអំពាវនាវអោយប្រជាជនក្រោកឈរប្រឆាំងនិងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ពេលនោះកម្មាភិបាល កងទ័ព ប្រជាជន បានស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមបម្រើទ័ព។ ចលនាតស៊ូខ្មែរផ្សេងៗទៀតក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់គ្នា ដូចជាចលនាតស៊ូដែលដឹកនាំដោយ សមមិត្ត ហេង សំរិន និង សមមិត្ត ជា ស៊ីម នៅភូមិភាគបូព៌ា សមមិត្ត ប៊ូថង នៅភូមិភាគ ឥសាន និង សមមិត្ត សាយ ភូ ថង នៅភូមិភាគបស្ចឹម។ ចលនាតស៊ូទាំងនេះបានរួមគ្នាបង្កើតបានទៅជាចលនាតស៊ូរួមរបស់ជាត់ ដែលមានឈ្មោះថារណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី២ ធ្នូ ១៩៧៨ណនៅក្នុងទឹកដីស្រុកស្នូល ខេត្តក្រចេះ។ រណសិរ្សនេះដឹកនាំដោយសមមិត្ត ហេង សំរិន។ កងទ័ពរបស់រណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា និង កងទ័ពវៀតណាមបានចាប់ផ្ដើមវាយប្រហារលើកងទ័ពកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបានកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី៧ មករា ១៩៧៩។ ប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានរំដោះពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍។
V. ការបង្កើតសាលាក្ដីកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម
ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនិងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់ខ្មែរក្រហម និង ជាផ្នែកមួយនៃការចូលរួមយុទ្ធនាការសកលក្នុងការទប់ស្កាត់ការកើតឡើងនូវឧក្រិតកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ការស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគញរោះកម្ពុជា ការផ្សះផ្សារបូសផ្លូវវិត្ត និង ការបញ្ចប់និទណ្ឌភាព រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និង អង្គការសហប្រជាជាតិបានព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតច្បាប់ស្ដីពីការបង្កើតអង្គជំនុំជំរះវិសាមញ្ញក្នងតុលាការកម្ពុជា (អវតក) ដែលត្រូវបានស្គាល់ថា សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម។ ច្បាបើនេះត្រូវបានរដ្ឋសភាជាតិអនុម័តនិង ឡាយព្រហស្ដលេខាចូលជាធរមានដោយព្រះមហាក្សត្រនៅថ្ងៃទិ ១០ មេសា ២០០១។ ទោះជាយ៉ាងនេហក្ដីតុលាការនេះចាប់ផ្ដើមដំណើរការលើកដំបូងរបស់ខ្លួននៅខែគុម្ភះ ២០០៦។តុលាការនេះមានយុត្តាធិការកាត់ទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ និង អ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ចន្លោះពីថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥ ១៩៧៥ ដល់ ៦ មករា ១៩៧៩ ដែលនៅក្នុងរយៈពេលនេះប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណជិត២លាននាក់ត្រូវបានសម្លាប់ និង ស្លាប់ដោយសារការធ្វើទារុណកម្ម ការអត់អាហារ ការធ្វើការហួសកម្លាំង និង ជំងឺគ្មានថ្នាំព្យាបាល។ បញ្ញវន និង ជាពិសេសគ្រូបង្រៀនប្រមាណ៨០ភាគរយក៏បានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងរបបនេះផងដែរ។
នៅថ្ងៃទី២៦ កក្កដា ២០១០ កាំងហ្គេចអ៊ាវ ហៅឌុច អតិតប្រធានមន្ទីស ២១ ត្រូវបានអង្គជំនុំជំរះសាលាដំបូងនៃអវតក កាត់ទោសដាក់ពន្ធនាគាររយះពេល៣៥ឆ្នាំ ពីបទឧក្រិតកម្មប្រឆាំងនិងំនុស្សជាតិ និង ការរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងស៊ឺណែវ ឆ្នាំ ១៩៤៩។ នៅថ្ងៃទិ៣ គុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១២ អង្គជំនុំជំរះតុលាការកំពូលនៃអវតកបានកាត់ទោសឌុចអោយជាប់ពន្ធនាគាអស់មួយជីវិតពីបទឧក្រដ្ឋកម្មដដែល។ មកត្រឹមឆ្នាំ២០១៧ អិតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់និងអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតរបស់ខ្មែរក្រហមចំនួនប្រាំនាក់ត្រូវបានតុលាករអវតកចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រឹដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនិងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្ក្រាម ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលមានចងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៥៦ ការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងស៊ឺណែវ១៩៤៩ ការបំផ្លាញវប្បធម៌នៅក្នុងកំឡុងពេលមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និង ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនិងអ្នកដែលទទួលបានការការពារជាអន្តរជាតិ ដែលចែងនៅក្នុងអនុសញ្ញាក្រុងវីយ៉ែន ឆ្នាំ១៩៦១។ អ្នកទាំងនោះរួមមាន ឌុច ខៀវ សំផន (អតិតគណៈប្រធានរដ្ឋ) នួន ជា (អតិតប្រធានសភាតំណាងប្រជាជនកម្ពុជា) ចំណែក អៀង សារី (រដ្ឋមន្រីការបរទេស) បានស្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលដំណើរការសាលាក្ដី រីឯ អៀង ធារិទ្ធ (រដ្ឋមន្រ្តីសង្គមកិច្ច) ត្រូវបានដាក់អោយនៅក្រៅឃុំ ដោយសារតែជំងឺវង្វេងវង្វាន់ស្មារតីដលចេះតែវិវត្តទៅមុខ។
ដកស្រងចេញពីប្រវត្តិវិទ្យា របស់ក្រសួងអប់រំយុជន និង កីឡា
អត្ថបទពេញនិយមបន្ទាប់ ៖ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា និង រដ្ឋកម្ពុជា
